Istotą wprowadzenia do polskiego systemu prawnego przepisów o opodatkowaniu w Polsce dochodów uzyskiwanych przez polskich podatników za pośrednictwem zagranicznych spółek kontrolowanych (ang. Controlled Foreign Company, w skrócie CFC) było zwalczanie nadużyć podatkowych polegających na przerzucaniu, bez uzasadnienia biznesowego, dochodu podatkowego do krajów oferujących korzystne rozwiązania podatkowe. Zagadnienia z tym związane są elementem raportu OECD na temat walki z erozją podstawy opodatkowania i transferu zysków między jurysdykcjami ze względów podatkowych (ang. Base Erosion and Profit Shifting „BEPS"; kwestie dotyczące CFC zostały omówione w raporcie w ramach działania nr 3). Raport ten miał na celu przedstawienie rekomendacji co do ukształtowania i wprowadzenia efektywnych mechanizmów regulujących materię CFC.
Cel i ograniczenia
Jak powołano w ww. raporcie OECD, a także w uzasadnieniu do polskiej ustawy z 29 sierpnia 2014 r., wprowadzającej opodatkowanie dochodów CFC, stosowanie przepisów o CFC powinno dotyczyć jedynie sztucznych struktur, które nie odzwierciedlają realiów ekonomicznych i biznesowych, a jedynym lub głównym ich celem jest uniknięcie lokalnego podatku. Wniosek taki wywodzi się z szeroko komentowanego orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z 12 września 2006 r. (C-196/04 Cadbury Schweppes), w którym Trybunał rozstrzygnął o ewentualnej kolizji lokalnych przepisów o CFC z unijnymi podstawowymi wolnościami traktatowymi. Przedstawione tam tezy Trybunał powtórzył następnie w orzeczeniu z 3 października 2013 r. (C-282/12 Itelcar – wyrok dotyczył przepisów ograniczających prawo do zaliczenia do kosztów podatkowych odsetek od pożyczek). Zdaniem Trybunału, jedynie sztuczność struktury i nastawienie na uniknięcie podatku lokalnego mogą tłumaczyć ograniczenia swobód traktatowych poprzez lokalne przepisy podatkowe.
Dwa wymiary wyłączenia
Odpowiedzią polskiego ustawodawcy na ww. unijne ograniczenia co do stosowania przepisów o CFC jest wprowadzenie wyłączenia stosowania przepisów o CFC w sytuacji prowadzenia przez zagraniczne spółki kontrolowane rzeczywistej działalności gospodarczej w kraju ich siedziby. Warto zwrócić uwagę, że zwolnienie to ma dwa wymiary w zależności od kraju siedziby zagranicznej spółki kontrolowanej:
1. Gdy zagraniczna spółka kontrolowana ma siedzibę w państwie członkowskim UE lub EOG i podlega tam opodatkowaniu od całości uzyskiwanych dochodów, prowadzenie rzeczywistej działalności gospodarczej powoduje, że polski podatnik nie ma w Polsce żadnych obowiązków z tytułu przepisów o CFC (tj. nie tylko nie podlega opodatkowaniu w Polsce z tego tytułu, ale także nie jest zobowiązany do ujmowania tego podmiotu w rejestrze CFC czy prowadzenia ewidencji). Ustawodawca nie przewidział przy tym wprost żadnych wymogów co do skali prowadzonej działalności gospodarczej.
2. Jeżeli natomiast zagraniczna spółka kontrolowana ma siedzibę w innym państwie niż państwo członkowskie UE lub EOG i podlega tam opodatkowaniu od całości uzyskiwanych dochodów, to podatnik również może skorzystać z wyłączenia z opodatkowania dochodów CFC w Polsce, ale pod pewnymi warunkami. Przede wszystkim ustawodawca przewidział 10-procentowy próg dochodowości (tzn. dochód tej spółki nie może przekraczać 10 proc. przychodów osiągniętych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w tym państwie). Dodatkowo wymagane jest istnienie podstawy prawnej do wymiany informacji podatkowych pomiędzy organami podatkowymi. Po spełnieniu tych warunków polski podatnik posiadający udziały w CFC nie podlega opodatkowaniu w Polsce z tytułu dochodu CFC, ale nadal jest zobowiązany do wypełnienia określonych obowiązków ewidencyjnych (tj. ujęcia CFC w rejestrze i prowadzenia ewidencji w celu ustalenia dochodu CFC).