Możliwość ujęcia przedmiotowych wydatków w kosztach podatkowych wypłacającego, podatnicy uzależniali od kształtującej się linii interpretacyjnej organów podatkowych oraz orzeczniczej sądów administracyjnych. Stanowisko organów podatkowych i sądów administracyjnych przez długi czas nie było jednak jednolite.
Sądy nie miały jednego zdania
Na przestrzeni lat wykształciły się dwie linie orzecznicze, które funkcjonowały obok siebie. W tych samych latach wydawane były przez NSA wyroki skrajnie odmienne, a jedne składy orzekające krytycznie odnosiły się do stanowiska prezentowane przez inne.
Pierwszy z nurtów orzeczniczych zapoczątkowany został wyrokiem NSA z 29 maja 2012 r. (II FSK 2208/10). W wyroku tym sąd orzekł, że skoro w myśl art. 7 ust. 2 ustawy o CIT dochód będący podstawą opodatkowania stanowi różnicę pomiędzy przychodami a kosztami ich uzyskania, obliczany w określonym przedziale czasu jakim jest rok podatkowy, to nie pozwala to na powtórne ujmowanie w kosztach uzyskania przychodów nagród wypłacanych pracownikom z zysku netto, a więc po wcześniejszym obciążeniu tego dochodu podatkiem dochodowym. Zdaniem sądu spowodowałoby to bowiem powiększenie puli kosztów uzyskania przychodów o wypłaconą kwotę, a tym samym pomniejszenie wcześniej obliczonego dochodu do opodatkowania, z którego wypłacono nagrody. Analogiczne stanowisko zaprezentowane zostało przez NSA w wyrokach z 3 października 2012 r. (II FSK 332/11), z 5 marca 2013 r. (II FSK 1375/11) czy z 16 kwietnia 2013 r. (II FSK 1692/11). Dodatkowym argumentem podnoszonym przez składy orzekające było założenie, że wydatki te nie mogą być traktowane jako poniesione w celu osiągnięcia bądź zabezpieczenia źródła przychodów, gdyż warunkiem wypłacenia dodatkowych wynagrodzeń pracownikom jest osiągnięcie zysku przez pracodawcę (innymi słowy: przychód poprzedza, a nawet jest warunkiem poniesienia przedmiotowego wydatku).
W świetle odmiennej linii orzeczniczej, prezentowanej przez NSA m.in. w wyrokach z 29 maja 2012 r. (II FSK 2275/10), z 29 kwietnia 2014 r. (II FSK 1220/12) czy 3 grudnia 2014 r. (II FSK 3618/13), świadczenia wypłacone pracownikom z opodatkowanego przez pracodawcę dochodu powinny być kwalifikowane jako wydatki wynikające ze stosunku pracy, zaś samo źródło finansowania tych wydatków nie może automatycznie dyskwalifikować możliwości ich zaliczenia w poczet kosztów uzyskania przychodów. Argument o zaniżeniu dochodu jest natomiast nietrafny z uwagi na to, że podatek dochodowy należny z tytułu dochodu wygenerowanego przez przedsiębiorcę w roku poprzednim został uprzednio obliczony i odprowadzony.
Uchwały NSA korzystne dla spółek
Wątpliwości rozwiały na krótki czas uchwały składu siedmiu sędziów NSA z 22 czerwca 2015 r. (II FPS 3/15) oraz z 1 lutego 2016 r. (II FPS 5/15), przyjmujące za prawidłowe korzystne dla podatników (spółek) stanowisko, że wypłacane pracownikom wypłaty z podziału wyniku finansowego netto (dochodu po opodatkowaniu) są dla wypłacającego kosztami uzyskania przychodów.
W uzasadnieniu uchwały II FPS 5/15 NSA podniósł argument, że źródło pochodzenia środków pieniężnych przeznaczonych na wypłatę premii i nagród nie powinno mieć żadnego znaczenia przy ocenie, czy podnoszony wydatek stanowi koszt uzyskania przychodów. Kryterium możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów powinno być spełnienie ustawowych przesłanek kwalifikacji danego wydatku do kosztów podatkowych. A takie wynikają z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Zgodnie z przepisami, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT. Oprócz określenia celu, kluczowe jest również powiązanie wydatku ze związkiem z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz wiedzy o tym, w jakim stopniu poniesiony wydatek przyczynił się właśnie do osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów w okresie ponoszenia kosztów, ale też i w przyszłości.