Wysoka pensja brutto nie oznacza tyle samo netto

Co do zasady pensja z tytułu umowy o pracę ustalana jest w wysokości brutto. Od tak określonej kwoty pracodawca (w imieniu pracownika) potrąca oraz przekazuje do odpowiednich urzędów składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz podatek dochodowy od osób fizycznych. Wartość brutto pomniejszona o ustawowe potrącenia stanowi kwotę netto. To tzw. wynagrodzenie na rękę przekazywane pracownikowi na konto bankowe lub wypłacane w kasie firmy w gotówce.

Wydawać by się mogło, że jeżeli wynagrodzenie brutto się nie zmienia, to netto też powinno być zawsze takie samo. Ale tak nie jest.

Próg podatkowy miesiąc później

Pracodawca musi odliczać i pobierać zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych w sposób zgodny z ordynacją podatkową. Jeżeli zatem przychód pracownika w roku kalendarzowym przekroczy pierwszy próg podatkowy, który obecnie wynosi 85 528 zł, a pracownik nie złożył oświadczenia, na podstawie którego mógłby stosować 18-proc. podatek nawet po przekroczeniu progu, będzie stosował wyższą, 32-proc. zaliczkę. Zmiana nie nastąpi w momencie przekroczenia, niezależnie od tego, o ile zostanie minięty próg podatkowy. Wyższy procent pracodawca musi zastosować dopiero od miesiąca następującego po miesiącu przekroczenia. Różnica będzie regulowana dopiero przy rozliczeniu rocznego podatku. Aby w zeznaniu rocznym uniknąć niedopłaty, pracownik może złożyć oświadczenie o stosowaniu wyższej kwoty zaliczki na podatek dochodowy od wskazanego przez siebie miesiąca.

Uwaga! Przy zmianie pracodawcy w trakcie roku kalendarzowego kolejna firma nalicza skalę podatkową od nowa. Bez dyspozycji pracownika nie może stosować wyższej zaliczki. Zrobi to dopiero wtedy, gdy etatowiec przekroczy u niej próg podatkowy.

Przykład

Pan Jan zatrudniony na umowie o pracę z wynagrodzeniem brutto 50 000 zł w styczniu 2016 r. otrzymał premię roczną w wysokości 12 000 zł. Mimo znacznego przekroczenia pierwszego progu podatkowego już w styczniu szef musi zastosować wyższą kwotę zaliczki dopiero od lutego. Aby uniknąć ewentualnej niedopłaty podatku w 2017 r., pan Jan powinien poprosić pracodawcę o stosowanie 32-proc. podatku już od stycznia.

Limit ZUS

Oprócz ograniczenia podatkowego w roku kalendarzowym obowiązuje też kwota rocznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe równa 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarcze narodowej na dany rok kalendarzowy. W 2016 r. limit ten wynosi 121 650 zł.

Po przekroczeniu granicznej kwoty pracodawca nie powinien naliczać już składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Nie stosuje się tu jednak analogicznej zasady jak przy przekroczenia progu podatkowego, czyli od kolejnego miesiąca. Tu ograniczenie działa od razu.

Przy zmianie pracodawcy w ciągu roku nowa firma może poprosić pracownika o oświadczenie o osiągniętych w tym roku kalendarzowym przychodach stanowiących podstawę składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Jeżeli etatowiec odmówi złożenia takiego oświadczenia, pracodawca może wystąpić do ZUS z prośbą o podanie takiej informacji. Jeżeli ZUS tego nie zrobi, przesyła informację po przekroczeniu przez pracownika podstawy.

Na rękę

Zarówno przekroczenie progu podatkowego, jak i rocznej podstawy wymiaru składki emerytalnej i rentowej istotnie wpływa na wynagrodzenie pracownika. Niestety, nie da się tego uniknąć przy uzgodnieniu kwoty brutto wynagrodzenia. Tylko przy ustaleniu kwoty netto pracodawca zobowiązany jest do tego, żeby wynagrodzenie netto zawsze było w tej samej wysokości.

Przykład

Zatrudniony od 1 stycznia 2016 r. pracownik otrzymał wynagrodzenie zasadnicze 30 000 zł brutto. Nie złożył oświadczenia uprawniającego do 18-proc. zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Wynagrodzenie netto nie będzie jednakowe w każdym miesiącu. Miesiące przekroczenia podatku oraz składek wpływają na wartość netto poborów, która ulega znacznemu zmniejszeniu >patrz tabela.

Autorka jest ekspertką do spraw zarządzania zasobami ludzkimi i administracji kadrowo-płacowej w dziale usług księgowych BDO