Przepisy kodeksu pracy regulujące odpowiedzialność porządkową pracowników mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Nie jest zatem możliwe umowne ich rozszerzenie ani zaostrzenie. Dotyczy to zarówno rodzaju kar wymierzanych pracownikom, jak i zakresu ich stosowania.
Zastosowanie kary nieprzewidzianej w kodeksie pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawo pracowniczym (art. 281 pkt 4 k.p.). Jednocześnie szef może wymierzać kary porządkowe swoim pracownikom tylko w sytuacjach określonych w art. 108 § 1 i 2 k.p. Chodzi tu więc o przypadki nieprzestrzegania ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.
Zawarty w kodeksie pracy system odpowiedzialności porządkowej może mieć zastosowanie do wszystkich pracowników, za wyjątkiem tych, których odpowiedzialność tę uregulowano odrębnie, np. mianowanych pracowników samorządowych lub pracowników urzędów państwowych.
Zamknięty katalog naruszeń
Przewidziane w k.p. kary porządkowe to upomnienie, nagana oraz kara pieniężna. Ta ostatnia jest najsurowsza. Pracodawca może ją zastosować tylko w przypadkach wymienionych w art. 108 § 2 k.p., to jest w razie.:
- nieprzestrzegania przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych,
