Szeroko dyskutowane w ostatnim czasie rządowe plany związane z przebudową polskiej gospodarki, w szczególności związane z budową narodowych czempionów na bazie spółek z udziałem Skarbu Państwa czy też konsolidacją spółek z sektora górniczego, powodują, że w niedługim czasie aktualne w praktyce mogą się okazać problemy interpretacyjne wynikające z niejednoznacznego brzmienia art. 38b ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji (dalej: ustawa). Przepis ten reguluje bowiem skutki szeroko rozumianych transformacji spółek powstałych w drodze komercjalizacji w zakresie uprawnień pracowników do nieodpłatnego nabycia akcji. Warto zatem zwrócić uwagę na kilka najważniejszych problemów, jakie mogą się pojawić.
Zabezpieczenie uprawnień
Analiza art. 38b ustawy prowadzi do oczywistego wniosku, że jego celem jest zabezpieczenie uprawnień pracowników do nieodpłatnego nabycia akcji w spółkach powstałych w wyniku komercjalizacji, także w przypadku połączenia, podziału, przekształcenia lub wniesienia przez Skarb Państwa akcji tych spółek do innej spółki. Na gruncie wskazanego przepisu problematyczne jest jednak ustalenie, w jaki sposób prawo to w praktyce powinno zostać zrealizowane. Wątpliwości interpretacyjne wynikają przede wszystkim z jego lakonicznej redakcji oraz z faktu, że w sposób zbiorczy traktuje on procesy transformacyjne o diametralnie odmiennych skutkach prawnych, posługując się prostym nakazem odpowiedniego stosowania innych przepisów ustawy (art. 38b ust. 1 ustawy).
Połączenie, podział, przekształcenie, aport – akcje której spółki objęte są uprawnieniem pracowników?
Samo brzmienie art. 38b ust. 1 ustawy nie pozwala na jednoznaczne ustalenie, do których akcji pracownik zachowuje prawo w przypadku przeprowadzenia transformacji spółki (połączenia, podziału, przekształcenia, wniesienia akcji spółki aportem). W tym kontekście warto zauważyć, że co do zasady połączenie, podział lub przekształcenie wywołują diametralnie odmienne skutki prawne od wniesienia akcji aportem do innej spółki. W przypadku połączenia, podziału lub przekształcenia z reguły dochodzi bowiem w uproszczeniu do unicestwienia dotychczasowej spółki (odpowiednio spółki przejmowanej, dzielonej lub przekształcanej) i powstania nowej. Wniesienie akcji danej spółki aportem do innej spółki nie wpływa natomiast na jej byt prawny. Zmienia się jedynie właściciel akcji.
Niewątpliwe jest zatem, że w przypadku połączenia, podziału lub przekształcenia pracownik nie może być uprawniony do nieodpłatnego nabycia akcji dotychczasowej spółki, skoro spółka ta po przeprowadzeniu transformacji co do zasady przestaje istnieć. Konsekwentnie na skutek połączenia, podziału lub przekształcenia spółki powstałej w drodze komercjalizacji pracownik traci prawo do nieodpłatnego nabycia akcji tej spółki, a zamiast tego uzyskuje prawo do nabycia akcji spółki powstałej na skutek transformacji.