Giełda, podatki i naprawienie szkody - Konrad Zacharzewski o odszkodowaniu za PIT-8C

Tylko autorowi informacji PIT-8C można przypisać skutki nieprawidłowego jej sporządzenia. Inwestorowi nie przysługują środki prawne w celu kwestionowania sposobu obliczenia kosztów uzyskania przychodów za pomocą metody FIFO – pisze ekspert.

Aktualizacja: 18.04.2018 07:11 Publikacja: 18.04.2018 07:00

Giełda, podatki i naprawienie szkody - Konrad Zacharzewski o odszkodowaniu za PIT-8C

Foto: 123RF

Sprawy na styku prawa rynku kapitałowego, podatkowego oraz prawa odszkodowawczego wzbudzają żywe zainteresowanie. Zbliża się termin rozliczenia podatku z dochodu osiągniętego z odpłatnego zbycia papierów wartościowych. Dlatego warto zwrócić uwagę na jeden z aspektów działalności firm inwestycyjnych, który może być źródłem obowiązku naprawienia szkody.

Firmy inwestycyjne przy wykonywaniu zobowiązania mogą uchybić na różne sposoby, dopuszczając się m.in. defraudacji składników majątku klienta, wykonania zobowiązania wbrew treści jego dyspozycji (zlecenia), udzielenia złej porady (wbrew preferencjom klienta ustalonych w ramach KYC) czy też nieprawidłowego wykonania zarządu powierzonym majątkiem w ramach asset management.

Na tym tle sprawy związane z nieprawidłowościami przy wystawianiu przez firmy inwestycyjne informacji podatkowej PIT-8C ma charakter ledwo zauważalny. Nie dostrzega się na razie wyraźnych konturów oraz konsekwencji tak wyprofilowanych stanów faktycznych.

Firmy inwestycyjne mają obowiązek wystawienia informacji PIT-8C. Na podstawie otrzymanej informacji podatnik (inwestor) rozlicza się z podatku. Osnowa dokumentu PIT-8C zawiera informacje o przychodach, kosztach oraz dochodach (stratach) uzyskanych w okresie roku podatkowego m.in. z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych. Nieprawidłowa – z różnych względów – treść informacji PIT-8C oznacza, że podatnik (inwestor) nieprawidłowo „rozlicza się ze skarbówką".

Jeżeli firmy inwestycyjne dostrzegą nieprawidłowości, to korygują wystawione informacje PIT-8C. Czynią to także po upływie terminu do złożenia przez podatnika (inwestora) zeznania rocznego. Podatnik powinien wówczas skorygować swoje zeznanie roczne i – stosownie do okoliczności – ponieść skutki w zakresie prawa podatkowego. Skutki, których nie poniósłby, gdyby firma inwestycyjna wystawiła w terminie wolną od usterek (prawidłową) informację PIT-8C.

Konieczna staranność

Firma inwestycyjna prowadząca działalność maklerską powinna prawidłowo wykonać swoje zobowiązanie względem klienta (inwestora). Wręczenie prawidłowej informacji PIT-8C nie jest oczywiście najważniejszym obowiązkiem osoby prowadzącej działalność maklerską. Tymczasem uchybienie jednemu z obowiązków „drugiego planu" nie zmienia kwalifikacji uchybienia.

Klient firmy inwestycyjnej (inwestor) nie ma żadnego wpływu na prawidłowość otrzymanej informacji PIT-8C. To profesjonalista określa wysokość przychodów i kosztów uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia instrumentów finansowych. Tylko prawidłowe określenie wartości obu elementów przynosi prawidłowy wynik finalny, przekładający się na wysokość należnego podatku dochodowego.

Niewykonanie obowiązku prawidłowego sporządzenia informacji PIT-8C daje jednoznaczny efekt, bez względu na usytuowanie omawianego uchybienia w reżimie odpowiedzialności deliktowej albo odpowiedzialności kontraktowej. Mamy do czynienia ze zdarzeniem bezprawnym obiektywnie. Zawinionym z racji przypisywanego profesjonaliście wymogu staranności.

Uchybienie względom staranności oznacza winę. Wystawienie nieprawidłowej informacji PIT-8C jest skutkiem braku staranności. A zatem jest zdarzeniem zawinionym. Otwiera się więc droga do powstania obowiązku naprawienia szkody przez firmę inwestycyjną (po spełnieniu przesłanki szkody oraz związku przyczynowego). O licznych szczegółach związanych z powyższymi ustaleniami szeroko pisałem w mojej ostatniej książce („Szkoda giełdowa i jej naprawienie", Toruń 2015).

Problem leży głębiej

Dochód to przychód minus koszty. Treściowa zawartość informacji PIT-8C obejmuje wszystkie trzy parametry. W praktyce najczęściej spotykane są nieprawidłowości przy oceanie kosztów, które przy stałym przychodzie determinują wysokość dochodu, a zatem także podatku dochodowego. Firmy inwestycyjne mają świadomość trudności przy określeniu wysokości kosztów uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, o czym świadczą załączane do informacji PIT-8C wyjaśnienia dodatkowe. Do kosztów uzyskania przychodów zaliczane są m.in. koszty nabycia papierów wartościowych oraz opłaty i prowizje zapłacone przez podatnika (inwestora) na rzecz firmy inwestycyjnej.

Podstawowym kosztem uzyskania przychodu ze zbycia papierów wartościowych jest cena nabycia. Kwestia prawidłowego oszacowania kosztów uzyskania przychodów w informacji PIT-8C jest szczególnie skomplikowana w przypadku tzw. aktywnych inwestorów. Zawieranie dużej liczby transakcji nabycia papierów wartościowych – w różnym czasie i po różnych kursach – oraz dokonywanie innych operacji na papierach wartościowych (np. ustanawianie zabezpieczeń) komplikuje sprawę dlatego, że wpływa na ukształtowanie tzw. kolejki papierów oczekujących na zbycie. Przy znanym kursie zbycia papierów wartościowych (przychód) uwzględnienie niższego kursu nabycia (koszt) daje wyższy dochód oraz wyższy podatek. Uwzględnienie wyższego kursu nabycia daje niższy dochód i niższy podatek.

Koszt zbycia papierów wartościowych ustala się na podstawie metody FIFO (first in – first out) przewidzianej w przepisach prawa podatkowego. Charakter prawny metody FIFO nie jest ustalony. W świetle przepisu art. 24 ust. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych „jeżeli podatnik dokonuje odpłatnego zbycia papierów wartościowych nabytych po różnych cenach i nie jest możliwe określenie ceny nabycia zbywanych papierów wartościowych, przy ustalaniu dochodu z takiego zbycia stosuje się zasadę, że każdorazowo zbycie dotyczy kolejno papierów wartościowych nabytych najwcześniej".

Jako reguła interpretacyjna przypominająca domniemanie jest to dość ciekawa konstrukcja. Koszty uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych oblicza osoba do tego zobowiązana, a zatem firma inwestycyjna. Tylko ta osoba ma wpływ na sposób wykonania obliczenia wysokości kosztów uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych oraz na wartości (kursy) podstawiane do równania odejmowania. Dlatego tylko firmie inwestycyjnej można postawić zarzut nieprawidłowego obliczenia. Podatnikowi (inwestorowi) nie przysługują żadne środki prawne w celu kwestionowania sposobu obliczenia kosztów uzyskania przychodów za pomocą metody FIFO.

Tylko autor informacji PIT-8C w celu obliczenia kosztów uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych może wziąć pod uwagę inne wartości niż kursy z poszczególnych transakcji nabycia, decydujące o kolejności nabycia, a zatem o wysokości kosztów uzyskania przychodu. Dlatego tylko tej osobie można przypisać skutki nieprawidłowo sporządzonej informacji PIT-8C. Podatnik (inwestor) nie może zakwestionować metody FIFO jako sposobu obliczania wysokości kosztów uzyskania przychodów z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych. Nie może też zaproponować „lepszej" metody.

Co nas czeka

Wiele wskazuje na to, że w praktyce zarysuje się nowy nurt ciekawych spraw z udziałem firm inwestycyjnych jako sprawców szkody. Podstawowe instrumentarium jurydyczne dla oceny tego profilu stanów faktycznych jest osadzone w przepisach kodeksu cywilnego o naprawieniu szkody. Ustawodawca udziela jednoznacznej odpowiedzi na większość wyłaniających się pytań, a ewentualne procesy na styku działalności maklerskiej i prawa podatkowego wzbudzą przy okazji zainteresowanie przedstawicieli aparatu skarbowego.

Korekta informacji podatkowej PIT-8C przekłada się bowiem na stan budżetu państwa. Jeżeli jednak informacja korygująca zostanie doręczona podatnikowi po upływie terminu na rozliczenie podatku dochodowego i podatnik poniesie z tego tytułu negatywne konsekwencje podatkowe (np. odsetki od zaległości podatkowej), to per saldo powinny one zostać przypisane firmie inwestycyjnej.

Dr hab. adw. Konrad Zacharzewski jest kierownikiem Katedry Prawa Handlowego na Wydziale Prawa i Administracji UMK, Of Counsel w kancelarii Wierzbowski Eversheds Sutherland

Sprawy na styku prawa rynku kapitałowego, podatkowego oraz prawa odszkodowawczego wzbudzają żywe zainteresowanie. Zbliża się termin rozliczenia podatku z dochodu osiągniętego z odpłatnego zbycia papierów wartościowych. Dlatego warto zwrócić uwagę na jeden z aspektów działalności firm inwestycyjnych, który może być źródłem obowiązku naprawienia szkody.

Firmy inwestycyjne przy wykonywaniu zobowiązania mogą uchybić na różne sposoby, dopuszczając się m.in. defraudacji składników majątku klienta, wykonania zobowiązania wbrew treści jego dyspozycji (zlecenia), udzielenia złej porady (wbrew preferencjom klienta ustalonych w ramach KYC) czy też nieprawidłowego wykonania zarządu powierzonym majątkiem w ramach asset management.

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Opinie Prawne
Prof. Pecyna o komisji ds. Pegasusa: jedni mogą korzystać z telefonu inni nie
Opinie Prawne
Joanna Kalinowska o składce zdrowotnej: tak się kończy zabawa populistów w podatki
Opinie Prawne
Robert Gwiazdowski: Przywracanie, ale czego – praworządności czy władzy PO?
Opinie Prawne
Ewa Szadkowska: Bieg z przeszkodami fundacji rodzinnych
Opinie Prawne
Isański: O co sąd administracyjny pytał Trybunał Konstytucyjny?