Tak uznał Sšd Najwyższy w wyroku z 27 kwietnia 2016 r. (III PZP 1/16).
W sprawie o nauczycielskie wiadczenia kompensacyjne, wobec ujawnienia rozbieżnoci w orzecznictwie Sšdu Najwyższego, powiększonemu składowi Sšdu Najwyższego przedstawiono do rozstrzygnięcia dwa analogiczne zagadnienia prawne. Ich przedmiotem było wyjanienie, czy jeden z warunków nabycia prawa do wiadczenia kompensacyjnego w postaci rozwišzania stosunku pracy zostaje spełniony tylko wtedy, gdy do rozwišzania nauczycielskiego stosunku pracy dochodzi na wniosek lub z inicjatywy nauczyciela, czy także wtedy, gdy do rozwišzania terminowej umowy o pracę na stanowisku nauczyciela doszło z upływem okresu, na jaki była zawarta.
Skład powiększony SN w pierwszej kolejnoci zwrócił uwagę, że ujawnionych rozbieżnoci dotyczšcych spełnienia przez nauczyciela warunku rozwišzania nauczycielskiego stosunku pracy jako przesłanki wymaganej do nabycia nauczycielskiego wiadczenia kompensacyjnego nie da się rozstrzygnšć tylko na podstawie wykładni budzšcego wštpliwoci art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o wiadczeniach kompensacyjnych i w oderwaniu od innych przepisów tej ustawy. Już chociażby w art. 4 ust. 2 tej ustawy można bowiem znaleć dopełnienie możliwoci skorzystania z nauczycielskiego wiadczenia kompensacyjnego w przypadkach, w których doszło do rozwišzania stosunku pracy lub jego wyganięcia z przyczyn niedotyczšcych nauczyciela, okrelonych w odpowiednich przepisach Karty Nauczyciela. Przy tym, jak wskazał SN, niejako wspólnš cechš sposobów ustania nauczycielskiego stosunku pracy umożliwiajšcych skorzystanie ze wiadczenia kompensacyjnego jest definitywne zakończenie nauczycielskiego zatrudnienia.
SN zwrócił uwagę, że wprawdzie wiadczenie kompensacyjne można nabyć tylko z tytułu nauczycielskiego zatrudnienia i po jego rozwišzaniu, to jednak z gramatycznej treci art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy nie wynika potrzeba złożenia wniosku lub przejawienia zidentyfikowanej inicjatywy w rozwišzaniu stosunku pracy przez nauczyciela. Wobec tego nauczyciel jest uprawniony do zgłoszenia wniosku o ustalenie prawa do wiadczenia kompensacyjnego w zwišzku z każdym ustawowo okrelonym sposobem rozwišzania stosunku pracy.
Jednoczenie SN zaznaczył, iż rozwišzanie terminowej umowy o pracę w drodze porozumienia stron spełnia warunek rozwišzania nauczycielskiego stosunku pracy. Nauczyciel ma bowiem współdecydujšcy udział w uzgodnieniu takiego sposobu rozwišzania stosunku pracy, ponieważ wyraża takš wolę w sposób dostateczny już przy zawarciu terminowego stosunku pracy. Każdy przypadek wspólnego zgodnego zawarcia terminowej umowy o pracę obejmuje złożenie owiadczenia woli o okresie jej trwania, co z woli obu stron prowadzi do jej rozwišzania w uzgodnionym terminie końcowym jej obowišzywania, tj. z upływem uzgodnionego okresu, na który była zawarta. Taki ustawowo okrelony sposób rozwišzuje terminowš umowę o pracę, zatem zdaniem SN nie powinny mieć racjonalnych podstaw kontrowersje co do tego, że takie rozwišzanie oznacza wyganięcie terminowej umowy o pracę albo jej ustanie w inny" prawem nienazwany sposób, zbliżony do wyganięcia", które rzekomo następuje bez jakiegokolwiek działania lub zaniechania stron".
W konsekwencji SN wskazał, iż należy wykluczyć takš interpretację spornego zagadnienia prawnego, która mogłaby skłaniać nauczycieli do poszukiwania sposobu rozwišzania terminowego nauczycielskiego stosunku pracy w celu nabycia wiadczeń kompensacyjnych, w tym do przejawiania normatywnie niewymaganej inicjatywy w rozwišzaniu umowy o pracę na czas okrelony, które w skutkach prawnych doprowadzajš do takiego samego rezultatu, jak rozwišzanie terminowego kontraktu prawa pracy z upływem terminu końcowego jej trwania umownie uzgodnionego przy zawarciu umowy na czas okrelony.
Z podanych wyżej względów, skład powiększony Sšdu Najwyższego uznał, iż każdy sposób definitywnego zakończenia nauczycielskiego stosunku pracy daje uprawnienie do wnioskowania o przyznanie nauczycielskiego wiadczenia kompensacyjnego.
Komentarz eksperta
Karolina Durbacz, prawnik, Kancelaria Prawna Piszcz i Wspólnicy
Każda ze stron terminowej umowy o pracę ma współdecydujšcy udział nie tylko w jej zawarciu, ale także w ustaleniu okresu, na jaki umowa jest zawierana. Co za tym idzie, niejako już przy zawieraniu umowy o pracę jej strony zawierajš porozumienie co do rozwišzania terminowej umowy o pracę z upływem okresu, na który umowa ta była zawarta. Nie ma zatem podstaw do uznania, że zakończenie stosunku pracy stanowi w tym przypadku wyganięcie lub inny nienazwany" sposób ustania terminowej umowy o pracę. Zwłaszcza, że ustawodawca uznał to wyranie za jeden z nazwanych sposobów rozwišzania umowy o pracę, okrelony w kodeksie pracy.