Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 27 kwietnia 2016 r. (III PZP 1/16).
W sprawie o nauczycielskie świadczenia kompensacyjne, wobec ujawnienia rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego, powiększonemu składowi Sądu Najwyższego przedstawiono do rozstrzygnięcia dwa analogiczne zagadnienia prawne. Ich przedmiotem było wyjaśnienie, czy jeden z warunków nabycia prawa do świadczenia kompensacyjnego w postaci rozwiązania stosunku pracy zostaje spełniony tylko wtedy, gdy do rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy dochodzi na wniosek lub z inicjatywy nauczyciela, czy także wtedy, gdy do rozwiązania terminowej umowy o pracę na stanowisku nauczyciela doszło z upływem okresu, na jaki była zawarta.
Skład powiększony SN w pierwszej kolejności zwrócił uwagę, że ujawnionych rozbieżności dotyczących spełnienia przez nauczyciela warunku rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy jako przesłanki wymaganej do nabycia nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nie da się rozstrzygnąć tylko na podstawie wykładni budzącego wątpliwości art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy o świadczeniach kompensacyjnych i w oderwaniu od innych przepisów tej ustawy. Już chociażby w art. 4 ust. 2 tej ustawy można bowiem znaleźć dopełnienie możliwości skorzystania z nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego w przypadkach, w których doszło do rozwiązania stosunku pracy lub jego wygaśnięcia z przyczyn niedotyczących nauczyciela, określonych w odpowiednich przepisach Karty Nauczyciela. Przy tym, jak wskazał SN, niejako wspólną cechą sposobów ustania nauczycielskiego stosunku pracy umożliwiających skorzystanie ze świadczenia kompensacyjnego jest definitywne zakończenie nauczycielskiego zatrudnienia.
SN zwrócił uwagę, że wprawdzie świadczenie kompensacyjne można nabyć tylko z tytułu nauczycielskiego zatrudnienia i po jego rozwiązaniu, to jednak z gramatycznej treści art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy nie wynika potrzeba złożenia wniosku lub przejawienia zidentyfikowanej inicjatywy w rozwiązaniu stosunku pracy przez nauczyciela. Wobec tego nauczyciel jest uprawniony do zgłoszenia wniosku o ustalenie prawa do świadczenia kompensacyjnego w związku z każdym ustawowo określonym sposobem rozwiązania stosunku pracy.
Jednocześnie SN zaznaczył, iż rozwiązanie terminowej umowy o pracę w drodze porozumienia stron spełnia warunek rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy. Nauczyciel ma bowiem współdecydujący udział w uzgodnieniu takiego sposobu rozwiązania stosunku pracy, ponieważ wyraża taką wolę w sposób dostateczny już przy zawarciu terminowego stosunku pracy. Każdy przypadek wspólnego zgodnego zawarcia terminowej umowy o pracę obejmuje złożenie oświadczenia woli o okresie jej trwania, co z woli obu stron prowadzi do jej rozwiązania w uzgodnionym terminie końcowym jej obowiązywania, tj. z upływem uzgodnionego okresu, na który była zawarta. Taki ustawowo określony sposób rozwiązuje terminową umowę o pracę, zatem zdaniem SN nie powinny mieć racjonalnych podstaw kontrowersje co do tego, że takie rozwiązanie oznacza wygaśnięcie terminowej umowy o pracę albo jej ustanie w „inny" prawem nienazwany sposób, „zbliżony do wygaśnięcia", które rzekomo następuje „bez jakiegokolwiek działania lub zaniechania stron".
W konsekwencji SN wskazał, iż należy wykluczyć taką interpretację spornego zagadnienia prawnego, która mogłaby skłaniać nauczycieli do poszukiwania sposobu rozwiązania terminowego nauczycielskiego stosunku pracy w celu nabycia świadczeń kompensacyjnych, w tym do przejawiania normatywnie niewymaganej inicjatywy w rozwiązaniu umowy o pracę na czas określony, które w skutkach prawnych doprowadzają do takiego samego rezultatu, jak rozwiązanie terminowego kontraktu prawa pracy z upływem terminu końcowego jej trwania umownie uzgodnionego przy zawarciu umowy na czas określony.
Z podanych wyżej względów, skład powiększony Sądu Najwyższego uznał, iż każdy sposób definitywnego zakończenia nauczycielskiego stosunku pracy daje uprawnienie do wnioskowania o przyznanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Komentarz eksperta
Karolina Durbacz, prawnik, Kancelaria Prawna Piszcz i Wspólnicy
Każda ze stron terminowej umowy o pracę ma współdecydujący udział nie tylko w jej zawarciu, ale także w ustaleniu okresu, na jaki umowa jest zawierana. Co za tym idzie, niejako już przy zawieraniu umowy o pracę jej strony zawierają porozumienie co do rozwiązania terminowej umowy o pracę z upływem okresu, na który umowa ta była zawarta. Nie ma zatem podstaw do uznania, że zakończenie stosunku pracy stanowi w tym przypadku wygaśnięcie lub inny „nienazwany" sposób ustania terminowej umowy o pracę. Zwłaszcza, że ustawodawca uznał to wyraźnie za jeden z nazwanych sposobów rozwiązania umowy o pracę, określony w kodeksie pracy.