Graz, miasto designu i twórczych energii

Drugie co do wielkości miasto Austrii – 300-tysięczny Graz – słynie z wyjątkowej architektury, oryginalnie łączącej awangardę z tradycją.

Aktualizacja: 01.11.2017 23:30 Publikacja: 01.11.2017 17:15

Foto: Fotorzepa/Monika Kuc

Najgłośniejszą nowoczesną budowlą jest tu Kunsthaus Graz, współczesna galeria sztuki, której niezwykłość formy bywa porównywana z Museum Guggenheima w Bilbao, Tate Modern w Londynie, czy Centrum Pompidou w Paryżu.

Bryła Ktego budynku przypomina gigantyczną nieforemną bańkę mydlaną, która ma jednak odczuwalną masę i ciężar, przez co budzi skojarzenia z abstrakcyjnie oddaną sylwetką wieloryba. Obiekt bywa także nazywany przyjaznym kosmitą, bo wygląda jak z innej planety, a zarazem konstrukcyjnie łączy się z elewacją tzw. Żelaznego Domu z połowy XIX wieku (w tamtym czasie najnowocześniejszego budynku Europy) Kunsthaus powstał w 2003 roku, kiedy Graz został Kulturalną Stolicą Europy. Zaprojektowali go Brytyjczycy Peter Cook i Colin Fournier, którzy wygrali międzynarodowy konkurs architektoniczny, pokonując 102 zespoły z całego świata. Budynek stoi nad brzegiem rzeki Mury, a po jej drugiej stronie wznosi się Schlossberg – Wzgórze Zamkowe. Panoramiczny widok na nie i położone u podnóża Stare Miasto rozpościera się z najwyższej trzeciej kondygnacji Domu Sztuki. A fragment Wzgórza, niczym malarski obraz, można kontemplować też przez jeden ze spiralnych świetlików w położonej piętro niżej w przestrzeni wystawienniczej. Parter budowli, podobnie jak jej szczyt jest w pełni transparentny. Na zewnątrz szklana powłoka w dzień połyskuje błękitnie, a nocą dzięki elektronicznie sterowanemu oświetleniu może zmieniać kolory i kompozycje.

W galerii odbywają się wystawy czasowe, obecnie można oglądać ekspozycję poświęconą współczesnej architekturze Grazu. Druga wystawa „W nieznane” przypomina historię realizacji wizjonerskiego projektu. Niedaleko Kunsthausu jest jeszcze jedno odważne dzieło współczesnej architektury. To Murinsel – sztuczna wyspę na rzece, także powstała w 2003 roku. W tej stalowej konstrukcji mieści się amfiteatr, kawiarnia i plac zabaw. Prowadzą do niej kładki z obu brzegów rzeki, więc pełni też dodatkową rolę mostu dla pieszych. Długość fantazyjnie „zakręconej” wyspy wynosi 47 m. Na zamówienie miasta zaprojektował ją nowojorski artysta Vito Acconci.

 

Na Wzgórzu Zamkowym

Na prawym brzegu rzeki wznosi się góra Schlossberg o wysokości 473 m n. p. m. Można na nią wjechać kolejką lub windą, zamontowaną w szybie wykutym w skale, albo wspiąć się po stromych schodach.

Przed wiekami powstała tu osada o słowiańskiej nazwie Gradec, oznaczającej „mały zamek”. To od niej Graz wziął nazwę. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z roku 881, w których mówi się o tym miejscu jako o warowni władców Styrii. Prawa miejskie nadał mu Rudolf I Habsburg w 1281 roku. Od pierwszej połowy XV do XVII wieku Graz był siedzibą styryjskiej gałęzi dynastii Habsburgów. Za ich panowania miasto kwitło, a na górze Schlossberg wzniesiono potężną twierdzę dla obrony przed Turkami. Dziś zamku już nie ma, został niemal całkiem zrównany z ziemią w czasach napoleońskich.

Pozostała Wieża Zegarowa – symbol miasta. Jej konstrukcja sięga XVI wieku, a zegar odmierza czas od 1712 roku. Można też zobaczyć pozostałości bastionów, bramę gotycką, dawne kazamaty adaptowane na teatralną scenę, pozostałości fortyfikacji, malowniczy XIX-wieczny Pawilon Chiński i monument z lwem, upamiętniający ostatnich obrońców, którzy pod wodzą majora Franza Xavera Freiherra von Hackhera w 1809 roku walczyli tu z siłami francuskimi.

 

Na liście UNESCO

Graz to jednocześnie miasto pełne zabytków; w 1999 roku wpisane na światową Listę Dziedzictwa UNESCO. Spacerowym traktem po łagodniejszym zboczu Góry Zamkowej wychodzi się wprost na doskonale zachowane Stare Miasto, gdzie mieszają się różne epoki i style. Góruje tu potężna gotycka katedra św. Idziego. Obok niej wznosi się okazałe mauzoleum cesarza Ferdynanda II, zbudowane w XVII wieku.

W Grazu jest wiele innych wspaniałych kościołów, choćby gotycki kościół Franciszkanów, czy pielgrzymkowa barokowa bazylika Mariatrost. W centrum miasta dziedziniec parlamentu Landhausu ma piękne renesansowe arkady, zaprojektowane przez włoskiego mistrza Domenico dell’Allio.

Przy Hoffgasse 15 warto odszukać późnogotyckie podwójnie spiralne schody z XV wieku w jednym z budynków dawnego zamku Habsburgów. Na wielu budowlach z czasów cesarza Fryderyka III, panującego w XV wieku, widnieją litery AEIOU – skrót jego motta: Austria Est Imperare Orbi Universo (Austria rządzi światem). Budynek Starego Uniwersytetu przy Hofgasse przypomina, że założono go w 1585 roku. Fasada tzw. Malowanego Domu przy Herrengasse jest barokowa. Potężny fresk na niej, namalowany w XVIII wieku przez Johanna Mayera, przedstawia bogów z grecko-rzymskiej mitologii.

Na zachodnim skraju miasta wznosi się wspaniały barokowy pałac Eggenberg (także wpisany na listę UNESCO), wzniesiony na zamówienie księcia Hansa Ulricha von Eggenberga w XVII wieku. Ma 365 okien, 31 pokoi na każdym piętrze, 24 pokoi oficjalnych z 52 drzwiami i cztery narożne wieże, nawiązujące do wszystkich pór roku, tygodni, godzin i minut.

Od 2011 roku Graz nos tytuł City of Design UNESCO, podobnie jak Berlin, Montreal, Buenos Aires, czy Singapur. To wyraz uznania dla jego kreatywnego potencjału i w architekturze i w designie. Co roku miasto organizuje Miesiąc Designu. W 2018, na przełomie maja i czerwca, będzie miał on jubileuszową, dziesiątą edycję.

Najgłośniejszą nowoczesną budowlą jest tu Kunsthaus Graz, współczesna galeria sztuki, której niezwykłość formy bywa porównywana z Museum Guggenheima w Bilbao, Tate Modern w Londynie, czy Centrum Pompidou w Paryżu.

Bryła Ktego budynku przypomina gigantyczną nieforemną bańkę mydlaną, która ma jednak odczuwalną masę i ciężar, przez co budzi skojarzenia z abstrakcyjnie oddaną sylwetką wieloryba. Obiekt bywa także nazywany przyjaznym kosmitą, bo wygląda jak z innej planety, a zarazem konstrukcyjnie łączy się z elewacją tzw. Żelaznego Domu z połowy XIX wieku (w tamtym czasie najnowocześniejszego budynku Europy) Kunsthaus powstał w 2003 roku, kiedy Graz został Kulturalną Stolicą Europy. Zaprojektowali go Brytyjczycy Peter Cook i Colin Fournier, którzy wygrali międzynarodowy konkurs architektoniczny, pokonując 102 zespoły z całego świata. Budynek stoi nad brzegiem rzeki Mury, a po jej drugiej stronie wznosi się Schlossberg – Wzgórze Zamkowe. Panoramiczny widok na nie i położone u podnóża Stare Miasto rozpościera się z najwyższej trzeciej kondygnacji Domu Sztuki. A fragment Wzgórza, niczym malarski obraz, można kontemplować też przez jeden ze spiralnych świetlików w położonej piętro niżej w przestrzeni wystawienniczej. Parter budowli, podobnie jak jej szczyt jest w pełni transparentny. Na zewnątrz szklana powłoka w dzień połyskuje błękitnie, a nocą dzięki elektronicznie sterowanemu oświetleniu może zmieniać kolory i kompozycje.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
radio
Lech Janerka zaśpiewa w odzyskanej Trójce na 62-lecie programu
Kultura
Zmarł Leszek Długosz
Kultura
Timothée Chalamet wyrównał rekord Johna Travolty sprzed 40 lat
Kultura
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie podaje datę otwarcia
Kultura
Malarski instynkt Sharon Stone