Komornicy o dramatycznych skutkach nowych ustaw

Krajowa Rada Komornicza w całości podtrzymuje twierdzenia o zagrożeniach jakie stwarzają dla systemu egzekucji sądowej przyjęte przez Radę Ministrów projekty ustaw o komornikach sądowych i kosztach komorniczych.

Publikacja: 17.05.2017 13:41

Komornicy o dramatycznych skutkach nowych ustaw

Foto: 123RF

Aktualna sytuacja kancelarii

Należy podkreślić, że alarmowanie o dramatycznych skutkach planowanych zmian nie jest narracją mającą na celu zachowanie istniejącego stanu, ale jest przejawem troski o funkcjonowanie całego systemu egzekucji.

W uzasadnieniach projektów nie ma żadnych kalkulacji w zakresie skutków dla kancelarii o określonej wielkości wpływu spraw, dlatego Krajowa Rada Komornicza zwróciła się o profesjonalną analizę do niezależnej firmy audytorskiej. Wyniki przygotowanego raportu są jednoznaczne – po wprowadzeniu zmian w ciągu roku 2018 r. blisko 60% kancelarii zostanie zlikwidowana (w pierwszej kolejności najmniejsze kancelarie, które nie będą osiągały dochodu), pracę może stracić wtedy nawet do 9 tysięcy osób zatrudnionych w kancelariach, a dochody finansów publicznych mogą spaść o ok. 250 milionów złotych rocznie.

Dochody komorników, na jakie wskazuje się w uzasadnieniach projektów to dochody za 2015 rok. Szczególnie eksponowane są wysokie dochody największych komorników prowadzących największe kancelarie. Uzyskiwanie takich dochodów stało się możliwe na skutek zmiany ustawy o komornikach sądowych i egzekucji wprowadzonej w 2007 roku, która umożliwiała przyjmowanie przez komorników nieograniczonej liczby spraw z terenu całego kraju, pomimo sprzeciwu Krajowej Rady Komorniczej i ostrzeżeń o skutkach takiej nowelizacji. W konsekwencji tej zmiany poczynając od 2008 roku nastąpił stały wzrost wpływu spraw z wyboru oraz dynamicznie postępująca koncentracja wpływu spraw do wąskiej grupy kancelarii (wpływ spraw w największej kancelarii w 2015 roku wyniósł blisko 1 mln spraw!), co wpływało na dochody największych kancelarii w kraju. Od przełomu roku 2015/2016 dzięki postulatom środowiska komorniczego komorników ograniczają limity przyjąć spraw z wyboru w wysokości 5 i 10 tys. spraw w zależności od posiadanych współczynników opisanych w ustawie. Dochody największych kancelarii wygenerowały wzrost statystycznych dochodów, co nie jest odzwierciedleniem stanu rzeczywistego – dochody największych kancelarii nie miały żadnego rzeczywistego przełożenia na dochody mniejszych kancelarii.

Krajowa Rada Komornicza postulowała ograniczenie liczby spraw możliwych do przyjmowania.

W roku 2016 znacząco spadł ogólny wpływ spraw do kancelarii – z blisko 8 mln do 4,5 mln. Spadek ten dotknął połowy kancelarii. Do przeciętnej kancelarii komorniczej trafiło 2 818 spraw, tj. 50% spraw mniej niż w roku poprzedzającym. Można zaobserwować, że wielkość kancelarii z roku 2016 mierzona wpływem spraw spadła do poziomu wielkości notowanej w roku 2007 i 2008.

Ta radykalna zmiana ograniczająca możliwość przyjmowania spraw, powstawanie nowych oraz ogólny spadek wpływu kancelarii wpłynęły na przychody kancelarii – 60% odnotowało w 2016 roku spadek przychodów, a ogólne przychody w skali kraju spadły o 15%. Należy podkreślić, że dochody komorników są bardzo zróżnicowane.

Ministerstwo Sprawiedliwości analizując zarobki komorników pod uwagę wzięło dochody 1211 komorników za 2015 r., z czego 1052 osiągnęło dochód powyżej 10 tys. złotych miesięcznie. Obecnie w kraju funkcjonuje już 1635 kancelarii. Ponieważ Ministerstwo Sprawiedliwości nie dysponuje danymi o dochodach za rok 2016 nie można uznać, że przeprowadzono rzetelną ocenę skutków regulacji. Natomiast dane w raporcie PwC pochodzą z dokumentów księgowych badanych kancelarii za rok 2016.

Racjonalne opłaty?

Krajowa Rada Komornicza od dawna postulowała wprowadzenie czytelnego i prostego systemu opłat egzekucyjnych. Niestety projekt ustawy o kosztach komorniczych tylko pozornie racjonalizuje opłaty egzekucyjne. Wysokość opłat minimalnych, maksymalnych i stałych określona kwotowo nie uwzględnia dynamicznie zmieniającej się sytuacji gospodarczej. Opłata minimalna w wysokości 100 zł nie uwzględnia kosztów prowadzenia spraw o niewielkie kwoty.

W sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych przewidziano jednolitą stawkę opłaty, określoną jako 10 procent egzekwowanego roszczenia (obecnie 15 % i 8 %). Niestety w przypadku przyjmowania wpłat gotówkowych od dłużnika opłata ta wyniesie 5% (obecnie 15%). Ten sposób egzekucji ma udział ok. 30% w ogólnych przychodach komorników i to ta zmiana będzie najbardziej odczuwalna dla komorników. Szczególnie dotknie to komorników młodych stażem. Taki sposób ukształtowania opłat powoduje utratę spójności systemowej i motywacyjnego charakteru opłaty egzekucyjnej.

Opłaty za egzekucję świadczeń niepieniężnych, które mają charakter stały ustalono w wysokości nieodpowiadającej nakładowi pracy w tego rodzaju sprawach.

Nie ma groźby bankructw?

Według Ministerstwa Sprawiedliwości aktualna dochodowość kancelarii komorniczych pozostaje w zasadniczej dysproporcji nie tylko z zarobkami w innych zawodach prawniczych, lecz także ze statusem komornika jako funkcjonariusza publicznego. Stąd też konieczna jest racjonalizacja opłat egzekucyjnych, które obciążają dłużników i mają przecież wpływ na zakres zaspokojenia wierzycieli. MS operuje danymi za 2015 roku, a jak bardzo zmieniła się sytuacja wskazano wyżej.

Poniżej przedstawiamy przykład sytuacji finansowej kilkudziesięciu kancelarii przy obecnych regulacjach i po zmianach – dane za I kwartał 2017 roku (dane to nie uwzględniają radykalnego obniżenia opłaty minimalnej oraz kolejnego progu wynagrodzenia prowizyjnego).

Dodatkowo należy wskazać na zaskakujące rozwiązanie przewidziane w art. 50 projektu ustawy o komornikach sądowych

Art. 50. 1. Jeżeli w przypadku odwołania komornika, przeniesienia komornika, albo wygaśnięcia powołania na stanowisko komornika z mocy prawa, uzyskiwane przez kuratora kancelarii wynagrodzenie prowizyjne oraz pozostałe pobrane i ściągnięte opłaty komornicze nie pozwalają na zaspokojenie powstałych w terminie 6 miesięcy po dniu odwołania, przeniesienia, albo wygaśnięcia powołania na stanowisko komornika zobowiązań wynikających z zatrudnienia osób, o których mowa w art. 153 ust. 1-3, oraz pozostałych kosztów działalności egzekucyjnej, odpowiedzialny za te zobowiązania jest odwołany lub przeniesiony komornik.

W ocenie Krajowej Rady Komorniczej tego rodzaju rozwiązanie wynika z przekonania, że kancelarie będą miały kłopoty finansowe, a autorzy projektów nie znaleźli racjonalnego rozwiązania tego problemu.

Korzyść dla małych kancelarii?

Według Ministerstwa Sprawiedliwości planowane zmiany nie powinny uderzyć w komorników prowadzących małe kancelarie, m.in. ze względu na to, że reforma egzekucji komorniczych przewiduje zakaz przyjmowania przez kancelarie spraw spoza apelacji. Jednakże należy wskazać, że liczba spraw na terenie kraju jest stała, a hurtownie komornicze zostały zlikwidowane od początku 2016 r.

Istotne znaczenie mają odgrywać też preferencje dla komorników skutecznych i bez zaległości oraz limity w zakresie możliwej do przyjęcia przez komornika liczby spraw z wyboru. Sytuację kancelarii w tym zakresie wg danych za 2016 r. obrazuje poniższy wykres.

Na 1569 kancelarii istniejących na początku tego roku 1360 miało wpływ do 5000 tys. a 921 wpływ do 2500 spraw. 43% kancelarii posiada wskaźnik zaległości uprawniający do przyjmowania spraw, a tylko 4% spełnia łącznie oba kryteria do przyjmowania spraw do górnego limitu.

Dane te pozwalają na przyjęcie założenia, że wpływ spraw w kolejnych latach będzie utrzymywał się na poziomie między 4 a 5 mln spraw, dalej będzie rosła liczba kancelarii komorniczych. Dominującym modelem kancelarii stanie się kancelaria z wpływem pierwszego progu limitu określonego w art. 8.

Zgodnie z art. 113 ustawy o podatku od towarów i usług zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł, do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. Na podstawie danych za 2016 r. ok. 15% kancelarii (w tym kancelarie, które rozpoczęły działalność) mogło korzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT. W rzeczywistości obecnie podatnikami jest ok. 90% komorników i te osoby nie mogą już skorzystać ze zwolnienia, co oznacza, że wynagrodzenie prowizyjne jakie będą pobierać będzie pomniejszone o wartość podatku VAT, co nie było uwzględnione w wersji projektu przekazanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości do rozpoznania przez Komitet Stały RM, a następnie Radę Ministrów.

Szansa dla młodych?

Według autorów projektów mniej spraw u hurtowników, to więcej pracy dla młodych komorników. Ci mają płacić niższe składki na samorząd (100 zł zamiast 400 zł) i będą preferencyjnie traktowani w zakresie wynagrodzenia prowizyjnego, aż do progu przychodu równego 500 000 zł w roku. Trudno przyjąć, że kwota 300 zł miesięcznie jest stworzeniem preferencyjnych warunków dla osób chcących rozpocząć karierę w zawodzie komornika.

Dla młodych kancelarii preferencyjnie traktowanie w zakresie wynagrodzenia prowizyjnego nie ma znaczenia, albowiem sposób zamodelowania opłat egzekucyjnych nie daje możliwości uruchomienia nowej kancelarii. Dodatkowo po przekroczeniu progu przychodów wynagrodzenie zostanie obciążone dodatkowo podatkiem VAT, co pogłębi kłopoty finansowe uruchomionej kancelarii.

Należy wskazać, że powołania do zawodu komornika w żaden sposób nie świadczą o tym jakie skutki przyniosą nowe ustawy, co zaprezentowano w tabeli powyżej.

Aktualna sytuacja kancelarii

Należy podkreślić, że alarmowanie o dramatycznych skutkach planowanych zmian nie jest narracją mającą na celu zachowanie istniejącego stanu, ale jest przejawem troski o funkcjonowanie całego systemu egzekucji.

Pozostało 98% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe