Ustawowy okres wypowiedzenia nie ograniczy wysokości odszkodowania

Tak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z 11 lipca 2017 r. (I PK 227/16).

Sąd rejonowy zasądził od pracodawcy kwotę 14 695,59 zł tytułem odszkodowania za sprzeczne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, a w pozostałej części powództwo oddalił. Sprawa dotyczyła pracownika zatrudnionego na stanowisku dyrektora z wynagrodzeniem 26 000 zł miesięcznie. W 2012 r. zarząd zawarł z nim aneks do umowy o pracę, w którym wydłużono okres wypowiedzenia do 12 miesięcy. Zmiana warunków zatrudnienia zbiegła się w czasie z wszczęciem kontroli przez komisję nadzoru finansowego, w wyniku której od 22 maja 2014 r. wprowadzono u pozwanego zarząd komisaryczny. Wcześniej, 30 kwietnia 2014 r., członkowie zarządu strony pozwanej wypowiedzieli dyrektorowi umowę z zastosowaniem 12-miesięcznego okresu wypowiedzenia. Powód nie odwołał się od tego wypowiedzenia.

W trakcie biegnącego wypowiedzenia powód – reprezentowany już przez zarząd komisaryczny – ujawnił nieprawidłowości w działaniu dyrektora. 14 lipca 2014 r. pracodawca rozwiązał z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia, wskazując jako przyczynę: dopuszczenie do wydania i użytkowania samochodów służbowych członkom zarządu, mimo braku umowy regulującej zasady ich użytkowania oraz użytkowanie samochodu służbowego przez powoda przy braku umowy regulującej zasady jego użytkowania.

Sąd I instancji stwierdził, że rozwiązanie z powodem umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym było wadliwe, ponieważ nie można mu przypisać ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. W związku z tym zasądził na jego rzecz odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy, ale jedynie w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu ustawowego okresu wypowiedzenia (za okres od 15 do 31 lipca 2014 r.), a nie do upływu faktycznego okresu wypowiedzenia (30 kwietnia 2015 r.).

Pracownik złożył apelację od tego wyroku, którą sąd II instancji oddalił. Sąd ten stwierdził, że istota sporu sprowadzała się do oceny, czy wydłużenie przez strony w aneksie do umowy o pracę okresu wypowiedzenia uprawniało powoda do dochodzenia przewidzianego w art. 60 k.p. odszkodowania w wysokości wynagrodzenia przysługującego do końca okresu umownego. Zagadnienie to sąd ten rozstrzygnął negatywnie, odwołując się do stanowisk Sądu Najwyższego zaprezentowanych w wyrokach o sygn. akt: II PK 215/11 i II PK 176/14. Wynika z nich, że odszkodowanie co do zasady przysługuje w wysokości wynagrodzenia za ustawowy okres wypowiedzenia.

Powód złożył skargę kasacyjną od wyroku sądu okręgowego, zarzucając m.in. naruszenie art. 60 k.p. przez jego błędną wykładnię, iż mimo wyraźnego wskazania w tym przepisie, że odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia, sąd uznał, iż odszkodowanie winno odpowiadać maksymalnie wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia.

Sąd Najwyższy wyrokiem z lipca 2017 r. uchylił wyrok sądu okręgowego i przekazał sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania.

Komentarz eksperta

Grzegorz Trejgel - radca prawny, Kancelaria Prawa Pracy Wojewódka i Wspólnicy sp.k.

Wyrok Sądu Najwyższego należy uznać za prawidłowy. Zgodnie z art. 60 k.p., jeżeli pracodawca rozwiązał umowę o pracę w okresie wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie. Odszkodowanie należy się w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia. Z treści tego przepisu nie wynika, iż chodzi jedynie o ustawowy okres wypowiedzenia, który wynosi maksymalnie 3 miesiące. Zdaniem Sądu Najwyższego wyrażonego w komentowanym orzeczeniu przepis ten ma zastosowanie wyłącznie w sytuacji, gdy wypowiedzenie zostało dokonane zgodnie z prawem i było uzasadnione lub nie zostało przez pracownika zakwestionowane w sposób przewidziany prawem (zaskarżone do sądu), natomiast rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia było wadliwe.

Po drugie, w takim przypadku roszczenia przysługujące pracownikowi z tytułu bezprawnego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia są ograniczone do prawa żądania odszkodowania. Wyłączone jest roszczenie o przywrócenie do pracy – gdyby bowiem stosunek pracy nie został rozwiązany wadliwie bez wypowiedzenia, to i tak ustałby z upływem okresu prawidłowo dokonanego wypowiedzenia.

Po trzecie, z uwagi na tę szczególną sytuację, wysokość odszkodowania należnego pracownikowi z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia nie została powiązana z wynagrodzeniem przysługującym za okres wypowiedzenia, jak w przypadku odszkodowania z tytułu nieuzasadnionego lub bezprawnego wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę lub jej rozwiązania bez wypowiedzenia. Została ona natomiast odniesiona do wynagrodzenia, jakie pracownik uzyskiwałby przez czas do upływu biegnącego okresu wypowiedzenia, gdyby pracodawca nie doprowadził bezprawnie do wcześniejszego ustania stosunku pracy. W związku z tym nie jest to sytuacja, na jaką powoływał się sąd okręgowy, wskazując wyroki Sądu Najwyższego dotyczące odszkodowania w sytuacji odmiennej, tj. gdy odszkodowanie przysługuje za wadliwe wypowiedzenie albo rozwiązanie umowy o pracę, a nie za dyscyplinarne rozwiązanie umowy o pracę w trakcie biegnącego okresu wypowiedzenia dokonanego wcześniej.