Pracownik nabywa prawo do ekwiwalentu pieniężnego wyłącznie w razie niewykorzystania przysługującego mu urlopu wypoczynkowego w całości lub w części z powodu rozwiązania albo wygaśnięcia stosunku pracy (art. 171 § 1 k.p.). Ekwiwalent przysługuje bez względu na sposób i przyczynę rozwiązania stosunku pracy, czyli również w sytuacji, gdy doszło do tego z przyczyn zawinionych przez pracownika. Bez znaczenia jest również to, czy do rozwiązania doszło wskutek wypowiedzenia dokonanego przez etatowca, czy też przez firmę. Także w przypadku wygaśnięcia stosunku pracy (np. w razie tymczasowego aresztowania pracownika czy śmierci pracodawcy) pracownik powinien otrzymać ekwiwalent za niewykorzystany urlop.
Wyjątek od reguły
Istnieje tylko jedna możliwość uwolnienia się od wypłaty ekwiwalentu, mimo rozwiązania umowy – tj. wtedy, gdy strony postanowią o wykorzystaniu urlopu w czasie pozostawania pracownika w stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej z tym samym pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy. Wynika to wprost z art. 176 § 3 k.p.
Zatem tylko w sytuacji, gdy po rozwiązaniu jednej umowy o pracę pracodawca zatrudnia ponownie pracownika na następny okres, nie musi mu wypłacać ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, jeśli strony dojdą do porozumienia, że pracownik wykorzysta go podczas kolejnej umowy. Jest to jednak sytuacja wyjątkowa. Zasadą jest wypłata ekwiwalentu.
Ważne! Pracownik nie ma prawa do ekwiwalentu, jeżeli przeszedł do nowego pracodawcy na warunkach określonych w art. 231 k.p. lub w innych przepisach przewidujących przejście do nowego pracodawcy z mocy prawa. Nie dochodzi tu bowiem do zakończenia stosunku pracy, a jedynie do zmiany osoby pracodawcy przejmującego zakład pracy lub jego część.
Wysokość świadczenia
Aby obliczyć ekwiwalent, najpierw trzeba ustalić wymiar urlopu danego pracownika. Wymiar ten zależy co do zasady od długości ogólnego stażu pracy oraz rodzaju ukończonej szkoły.
