Umowa o zakazie konkurencji - kiedy pracodawca może ją jednostronnie rozwiązać

Pracodawca może jednostronnie rozwiązać kontrakt lojalnościowy, jeśli przewidzi w nim taką ewentualność. Nie jest to jednak równoznaczne ze zwolnieniem się z obowiązku wypłaty odszkodowania z tego tytułu.

Publikacja: 24.08.2017 06:50

Umowa o zakazie konkurencji - kiedy pracodawca może ją jednostronnie rozwiązać

Foto: 123RF

- Szef w marcu 2017 r. podpisał z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji, która ma obowiązywać przez dwa lata. Miesięcznie z tego tytułu pracownik otrzymuje 4000 zł. Dochodzi jednak do zmiany profilu działalności firmy i od października 2017 r. utrzymywanie zakazu konkurencji stanie się dla nas bezprzedmiotowe. W umowie przewidziano, że zakaz konkurencji przestanie obowiązywać, jeżeli pracodawca złoży pracownikowi oświadczenie o zwolnieniu go z przestrzegania tego zakazu. Czy wobec takiego zapisu szef może samodzielnie zwolnić pracownika z zakazu konkurencji i czy będzie to równocześnie oznaczało możliwość powstrzymania się od zapłaty kolejnych rat odszkodowania? – pyta czytelnik.

Zwolnienie może nastąpić bez udziału pracownika. Pracodawca nie uwolni się jednak równie łatwo z obowiązku zapłaty odszkodowania.

Wypowiedzenie lub odstąpienie

Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy jest typową umową terminową (art. 1012 § 1 k.p.). Kodeks pracy nie przewiduje możliwości jej wypowiedzenia. Dopuszczalne jest natomiast, aby strony ustaliły w takiej umowie możliwość jej wypowiedzenia na zasadzie wolności umów zawarowanej normą art. 3531 kodeksu cywilnego. Strony mogą także wprowadzić do treści umowy o zakazie konkurencji prawo do odstąpienia od niej (art. 395 k.c.), z zastrzeżeniem terminu na wykonanie tego uprawnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 lutego 2007 r., II PK 159/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz. 91).

Zapis ma znaczenie

Wypowiedzenie umowy niewątpliwie wiąże się z tym, że przestaje ona obowiązywać w całości. Co za tym idzie, pracownik nie musi powstrzymywać się od działalności konkurencyjnej, a pracodawca może zaprzestać wypłacania mu następujących po wypowiedzeniu rat odszkodowania.

Jednak w omawianym przypadku konstruując umowę firma wprowadziła do niej postanowienie, które tylko pozornie jest zbliżone do wypowiedzenia. Jest to inne oświadczenie woli niż wzajemne uzgodnienie przez strony możliwości wypowiedzenia umowy jako sposobu rozwiązania umowy o zakazie konkurencji przed terminem.

Według art. 1012 § 2 k.p. zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub w razie niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania. Ustanie zakazu konkurencji wskutek ustania przyczyn uzasadniających ten zakaz oznacza zwolnienie pracownika z obowiązku powstrzymania się od prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, a więc dotyczy tylko zobowiązania, które wziął na siebie pracownik, a nie zobowiązania pracodawcy do zapłaty umówionego odszkodowania. Ten kierunek wykładni art. 1012 § 2 k.p. jest od dawna prezentowany w orzecznictwie, znajdując potwierdzenie m.in. w uchwale SN z 11 kwietnia 2001 r. (III ZP 7/01, OSNP 2002 Nr 7, poz. 155, OSP 2003 Nr 1, poz. 9).

Dalsze prawo do wypłat...

Prawidłowa wykładnia art. 1012 § 2 k.p. nie może zatem służyć pozbawieniu pracownika tych gwarancji, które wynikają dla niego z przepisów ustawy, a więc z art. 1012 § 1–3 k.p. W szczególności nie pozwala przyjąć, że skoro pracownikowi przysługuje roszczenie o odszkodowanie z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy o zakazie konkurencji, to jednostronna czynność w postaci zwolnienia z zakazu przed upływem terminu skutkuje wygaśnięciem umowy w chwili oznaczonej przez pracodawcę (por. wyrok SN z 24 maja 2011 r., II PK 298/10).

Dla szefa oznacza to, że może on – powołując się na umowę – skorzystać z prawa wcześniejszego zwolnienia pracownika z zakazu konkurencji. Będzie to jednak bezskuteczne z punktu widzenia uwolnienia się od obowiązku zapłaty odszkodowania i nie będzie oznaczało wygaśnięcia umowy o zakazie konkurencji. W przypadku niewywiązywania się pracodawcy z wypłaty odszkodowania po zwolnieniu z zakazu, pracownik zachowuje roszczenie o odszkodowanie, gdyż niewykonanie zobowiązania z umowy wzajemnej nie prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania (art. 487 k.c. – 497 k.c.).

Z punktu widzenia pracodawcy korzystniejszym rozwiązaniem byłoby zaproponowanie w takiej sytuacji pracownikowi rozwiązania umowy o zakazie konkurencji za porozumieniem stron.

Jeśli nie uda się go osiągnąć, powstaje pytanie, czy zwolniony z obowiązków pracownik może pobierać odszkodowanie i równocześnie korzystać z profitów zwolnienia go z obowiązków przez pracodawcę?

... tylko za lojalność

Po zwolnieniu z zakazu konkurencji pracownik staje przed wyborem jednej z dwóch możliwości. Jeżeli dalej będzie się powstrzymywał od działalności konkurencyjnej, wykonując w ten sposób własne zobowiązanie umowne, to ma prawo do żądania odszkodowania. Odszkodowanie przysługuje bowiem z mocy ustawy przez cały okres obowiązywania umowy z tytułu zachowania obiektywnie zgodnego z treścią zakazu konkurencji.

Jeśli jednak po zwolnieniu z zakazu pracownik podejmie działalność konkurencyjną, utraci wierzytelność z tytułu zobowiązania wzajemnego – art. 487 § 2 k.c. (por. wyrok SN z 11 stycznia 2006 r., II PK 118/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 349). ?

Nawet bez powodu

Od kilku lat w orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje linia orzecznicza, z której wynika, że do skorzystania przez pracodawcę z wzajemnie uzgodnionego przez strony umowy uprawnienia do wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji przez pracodawcę nie jest wymagane, aby w tej umowie strony wskazały konkretne przyczyny wypowiedzenia terminowej umowy o zakazie konkurencji. To pracodawca – dokonując wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji – jest uprawniony do oceny, czy ustały już powody uzasadniające ten zakaz i ocena ta nie podlega kontroli sądowej. Zależy ona bowiem od subiektywnego uznania pracodawcy, dbającego o ochronę własnych interesów (zob. wyroki SN z 18 kwietnia 2007 r., I PK 361/06, OSNP 2008 nr 9-10, poz. 130; z 2 września 2009 r., II PK 206/08).

- Szef w marcu 2017 r. podpisał z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji, która ma obowiązywać przez dwa lata. Miesięcznie z tego tytułu pracownik otrzymuje 4000 zł. Dochodzi jednak do zmiany profilu działalności firmy i od października 2017 r. utrzymywanie zakazu konkurencji stanie się dla nas bezprzedmiotowe. W umowie przewidziano, że zakaz konkurencji przestanie obowiązywać, jeżeli pracodawca złoży pracownikowi oświadczenie o zwolnieniu go z przestrzegania tego zakazu. Czy wobec takiego zapisu szef może samodzielnie zwolnić pracownika z zakazu konkurencji i czy będzie to równocześnie oznaczało możliwość powstrzymania się od zapłaty kolejnych rat odszkodowania? – pyta czytelnik.

Pozostało 88% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe