Zmiany w dopłatach i ulgach na niepełnosprawnych pracowników

Jakie najważniejsze zmiany nastąpiły przy wsparciu z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych po 1 lipca 2016 r. w związku z nowelizacją ustawy o rehabilitacji oraz nowym rozporządzeniem wykonawczym dotyczącym dofinansowań?

Zgodnie z nowelizacją ustawy o rehabilitacji z 25 września 2015 r. w zakresie miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń zmieniły się następujące kwestie:

- pracodawcy mogą uzyskać dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników, którzy uzyskali orzeczenie o niepełnosprawności w trakcie zatrudnienia u nich; na takie osoby nie muszą wykazywać efektu zachęty i począwszy od wynagrodzeń wypłaconych im za lipiec br. zgłaszać ich do ewidencji SODiR w PFRON,

- dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych przysługuje dodatkowo pod warunkiem wypłacenia pensji przed złożeniem wniosku Wn-D o dofinansowanie.

Od 1 lipca 2016 r. obowiązuje również nowe rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 22 czerwca 2016 r. w sprawie miesięcznego dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych.

Zgodnie z wyjaśnieniem PFRON zmiany w ustawie o rehabilitacji dotyczące dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych, zostały uwzględnione w brzmieniu nowego rozporządzenia, jak i w załącznikach to tego rozporządzenia. Najważniejsze z nich dotyczą następujących kwestii:

- za okresy sprawozdawcze począwszy od lipca 2016 r. pracodawca może wystąpić z wnioskiem o dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników, którzy stali się niepełnosprawni w trakcie zatrudnienia u tego pracodawcy, bez względu na datę zatrudnienia. W objaśnieniu numer 11 załącznika INF-D-P doprecyzowano, że w opisanej sytuacji pracodawca wskazuje w poz. nr 48 – pole nr 1 „Tak".

- za okresy sprawozdawcze począwszy od lipca 2016 r. miesięczne dofinansowanie nie przysługuje do wynagrodzeń wypłaconych po dniu złożenia wniosku.

W objaśnieniu numer 15 załącznika INF-D-P doprecyzowano, że w przypadku niewypłacenia wynagrodzenia do dnia złożenia wniosku Wn-D, poz. 53 „Pomniejszenia" równa jest poz. 52 „Koszty płacy".

- w objaśnieniu nr 14 załącznika Wn-D doprecyzowano, że wskazując liczbę osób niepełnosprawnych nowo zatrudnionych w okresie sprawozdawczym, należy uwzględniać pracowników w rozumieniu art. 2 kodeksu pracy, a w przypadku pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej – także wykonawców pracy nakładczej, o których mowa w art. 28 ust. 3 ustawy o rehabilitacji, a następnie zastosować wyłączenia ze stanów zatrudnienia określone w art. 21 ust. 5 tej ustawy.

Pozostałe zmiany wprowadzane niniejszym rozporządzeniem służą zwiększeniu dostępności formularzy do potrzeb osób niepełnosprawnych albo mają charakter porządkujący, doprecyzowujący i upraszczający.

Mimo że załączniki do nowego rozporządzenia nie uległy zasadniczym zmianom, począwszy od wynagrodzeń należnych za lipiec 2016 r. należy stosować aktualnie obowiązujące wzory dokumentów. Również korekty wniosku Wn-D i formularza INF-D-P za okresy począwszy od 1 stycznia 2009 r. składa się na nowych wzorach dokumentów określonych ww. rozporządzeniem.

- Jakie najważniejsze zmiany nastąpiły przy udzielaniu ulg we wpłatach na PFRON po 1 lipca 2016 r. w związku z nowelizacją ustawy o rehabilitacji oraz nowym rozporządzeniem wykonawczym dotyczącym ulg?

Do 30 czerwca 2016 r. obowiązkowe wpłaty na PFRON ulegały obniżeniu z tytułu zakupu usługi (z wyłączeniem handlu) lub produkcji u pracodawcy (sprzedający) zatrudniającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągającego co najmniej 30-proc. wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych:

- zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności, lub

- niewidomych, psychicznie chorych, upośledzonych umysłowo lub z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi lub epilepsją – zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

Od 1 lipca 2016 r. zmiany w tym zakresie wprowadziła nowelizacja (ustawa z 25 września 2015 r., DzU poz. 1886) ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej: ustawa o rehabilitacji). W tej nowelizacji zostaje już wprost określony sposób dokumentowania szczególnych schorzeń do celów ustalania struktury zatrudnienia uprawniającej do wystawiania ulgi. Wystąpienie upośledzenia umysłowego, choroby psychicznej, epilepsji lub całościowych zaburzeń rozwojowych można dokumentować wyłącznie orzeczeniem o niepełnosprawności – tj. na orzeczeniu musi być zawarty wprost symbol schorzenia szczególnego, lub schorzenie szczególne ma wynikać z sentencji orzeczenia (nie wystarczy już potwierdzenie tych czterech schorzeń szczególnych do celów ulg zaświadczeniem lekarskim). Jedynie w przypadku osób niewidomych możliwe jest potwierdzenie choroby również w inny sposób (zaświadczeniem lekarza specjalisty o chorobie narządu wzroku, tj. stwierdzeniu, iż osoba jest niewidoma, jeśli na orzeczeniu nie ma stosownego symbolu schorzenia szczególnego, czyli w przypadku – narządu wzroku kodu 04-O).

Zmienił się także wzór, tj. dane podstawiane do wzoru do obliczenia kwoty ulgi. Prawidłowo ustalona ulga we wpłacie na PFRON to efekt obliczeń uwzględniających miesięczny stan zatrudnienia, przychód oraz wskaźnik wynagrodzeń osób z niepełnosprawnością w stopniu znacznym i umiarkowanym pracodawcy świadczącego usługę lub produkcję dla podmiotu, który jest zobowiązany do comiesięcznych wpłat na fundusz.

Bardzo istotna zmiana dotyczy również pracodawców dokonujących obowiązkowych wpłat na PFRON. Dla nich zmienia się możliwość wykorzystania ulgi na PFRON ograniczonej do maksymalnie 50 proc. wysokości wpłaty, do której jest on zobowiązany w danym miesiącu. Ustawodawca postanowił także skrócić okres wykorzystania ulgi przez wpłacającego na PFRON z 12 do 6 miesięcy.

Aby wpłacający mógł obniżyć wpłatę na PFRON od 1 lipca 2016 r., konieczny jest obowiązek udokumentowania fakturą zakupu produkcji lub usługi od pracodawców uprawnionych do wystawiania informacji o kwocie obniżenia. Ponadto warunkiem skorzystania z obniżenia wpłat na PFRON jest uregulowanie płatności w terminie podanym na fakturze i udokumentowanie kwoty obniżenia przez nabywcę. Sprecyzowano też termin wystawienia informacji o kwocie ulgi – ma to nastąpić niezwłocznie, jednak nie później niż do ostatniego dnia miesiąca następującego po tym, w którym przypadał termin płatności za zakup. Niezachowanie tego terminu dla sprzedającego skutkuje obowiązkiem wpłaty kary na fundusz, a dla nabywcy – brakiem możliwości skorzystania z ulgi z tytułu danego zakupu.

Najważniejszymi zmianami dla sprzedających, tj. firm udzielających ulg po 1 lipca br., są wprowadzone nowe obowiązki, a mianowicie:

- konieczność prowadzenia ewidencji wystawionych informacji o wysokości udzielonych ulg,

- sprawozdawczość do PFRON; musi on przekazywać do PFRON informacje miesięczne o kwocie obniżenia w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po tym, w którym je wystawił (druk INF-1-u plus dodatkowo jako załączniki do druku INF-1-U druki INF-U)

- nie później niż do ostatniego dnia miesiąca następującego po tym, w którym przypadał termin płatności za zakup, wystawić informację o uldze (druk INF-U) swoim klientom.

Nowelizacja ustawy wprowadza całkowicie nowy art. 22b, który wprowadza kary finansowe nakładane na sprzedających, tj. udzielających ulg w przypadkach, w których doszłoby do nieprawidłowości przy udzielaniu ulg przez uprawnionych pracodawców, np. wskutek opóźnień w wystawianiu informacji o wysokości ulg oraz podania w nich danych niezgodnych ze stanem faktycznym (w tym nieprawidłowo obliczonej kwoty ulgi), a także w przypadkach niewywiązania się z nowych obowiązków (brak ewidencji informacji o wysokości obniżenia wpłat).

- Pracownica dotychczas pełnosprawna zatrudniona u nas w firmie od 1 czerwca 2014 r. dostarczyła do zakładu po raz pierwszy orzeczenie o niepełnosprawności 1 lipca 2016 r. Wynika z niego, że jej niepełnosprawność datuje się od 1 czerwca 2016 r., stopień niepełnosprawności lekki datuje się od 1 czerwca 2016 r. Od kiedy możemy tę pracownicę zaliczyć do osób niepełnosprawnych oraz czy będziemy mogli ubiegać się na nią o miesięczne dofinansowanie od lipca br., ponieważ nie musimy wykazywać na nią efektu zachęty?

Ponieważ jest to pierwsze orzeczenie o niepełnosprawności, jakie pracownica przedstawiła pracodawcy, to zgodnie z art. 2a ust.1 ustawy o rehabilitacji osobę niepełnosprawną ma on wliczyć do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych począwszy od dnia przedstawienia mu orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność. Oznacza to, że należy wliczyć pracownicę do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych od 1 lipca 2016 r.

Zgodnie z nowelizacją ustawy o rehabilitacji z 25 września 2015 r., która weszła w życie 1 lipca 2016 r., począwszy od dofinansowania za lipiec (wypłacone wynagrodzenie za lipiec br.) można tę pracownicę zgłosić do PFRON do 25 sierpnia 2016 r. bez potrzeby wykazywania na nią efektu zachęty, ponieważ nabyła status osoby niepełnosprawnej, tzn. stała się osobą niepełnosprawną, w trakcie zatrudnienia u tego pracodawcy.

- Artykuł 26a ust. 4 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, w brzmieniu nadanym ustawą z 28 czerwca 2012 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2012 r., poz. 986) zobowiązuje pracodawców do faktycznego i terminowego ponoszenia kosztów płacy. Czy można zatem dokonywać potrąceń od wynagrodzenia przekazywanego pracownikowi?

Zgodnie z wyjaśnieniem PFRON zamieszczonym na stronie internetowej www.pfron.org.pl (zakładka dofinansowania do wynagrodzeń) z 6 maja 2014 r. wynika, że pracodawca może dokonywać potrąceń od wynagrodzenia pracownika (np. spłaty raty pożyczki z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, spłaty pożyczek z kasy zapomogowo-pożyczkowej, składek członkowskich, obciążeń pracowniczych z tytułu kar i niedoborów, udziałów członkowskich w spółdzielniach, potrąceń komorniczych lub sądowych itd.) pod warunkiem, że wynika to z:

- umowy zawartej między pracodawcą a pracownikiem bądź

- z innych podstaw prawnych możliwych do udowodnienia.