Pracownik innego wyznania - prawo do dnia wolnego w święta

Pracownik innego wyznania ma prawo do dnia wolnego na uczestniczenie w obchodach swojego święta. Pracodawca może jednak uzależnić jego udzielenie od odpracowania wolnego w innym terminie.

Aktualizacja: 20.05.2017 15:44 Publikacja: 20.05.2017 14:00

Pracownik innego wyznania - prawo do dnia wolnego w święta

Foto: Fotolia

Coraz częściej w polskich firmach działają wielokulturowe zespoły pracowników reprezentujących odmienne religie. Pracodawcy są już świadomi, że bezwyznaniowość lub inne wyznanie podwładnego nie może stanowić podstawy jego odmiennego traktowania jako, co do zasady, kryterium dyskryminacyjne. Nie oznacza to jednak, że wyznawana przez pracownika religia nie ma znaczenia na gruncie prawa pracy.

W kolejnych państwach europejskich, w szczególności w Wielkiej Brytanii, od pewnego czasu toczy się ożywiona dyskusja w temacie zachowania równowagi pomiędzy zamiarem prezentowania przez spółki neutralności światopoglądowej a równocześnie koniecznością poszanowania przekonań religijnych indywidualnych pracowników. Powyższa dyskusja została zdominowana przez zagadnienie służbowego dress code'u (zasad ubioru) w kontekście możliwości eksponowania przez pracowników tych firm symboli religijnych (np. noszenia łańcuszków z krzyżykiem lub hidżabu). Jednak równie ciekawą i, z punktu widzenia prawidłowej organizacji pracy w firmie, ważną kwestią jest obowiązek udzielania przez przełożonych wolnego z tytułu obchodów religijnych.

Wolne dla wszystkich

W grudniu 2016 r., w sprawie przeciwko londyńskiemu metro, brytyjski sąd uznał, że odmowa udzielenia pracownikowi 5 tygodni urlopu na potrzeby uczestniczenia w corocznych obchodach świąt na Sardynii nie stanowi pośredniej dyskryminacji na tle religijnym. Jak wyglądałaby podobna sprawa w Polsce?

Obok wszystkich niedziel, aż 9 z 13 dni ustawowo wolnych od pracy wymienionych w ustawie z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 90) pokrywa się ze świętami rzymskokatolickimi. W te dni wolne mają wszyscy pracownicy, bez względu na wyznawaną religię czy potrzebę celebracji poszczególnych świąt.

Kodeks pracy nie przewiduje wyjątku od generalnego zakazu pracy w święta i możliwości rezygnacji przez pracownika z wolnego w dniu świątecznym ze względu na prywatne przekonania. Oznacza to, że również podwładnym innych niż katolickie wyznań przysługuje dzień wolny i nie mogą oni wnioskować do pracodawcy, aby zamienił przysługujące ustawowo dni wolne na dni świąteczne ich religii.

Obowiązek odpracowania...

Wprawdzie święta innych niż rzymskokatolickie wyznań nie są automatycznie dniami wolnymi dla tych pracowników, jednak na mocy ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (tekst jedn. DzU z 2005 r. nr 231, poz. 1965 ze zm.) osoby, których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, mogą ubiegać się o zwolnienie od pracy na czas niezbędny do celebrowania świąt zgodnie z zasadami wyznawanej przez siebie religii. Warunkiem uzyskania takiego zwolnienia zgodnie z powyższą ustawą jest złożenie przez pracownika wniosku na co najmniej 7 dni przed dniem zwolnienia.

Przepisy nie wskazują wprost, jak powinien postąpić pracodawca w sytuacji, gdy wolne pracownika może spowodować trudności organizacyjne w pracy lub wniosek o udzielenie wolnego został złożony zbyt późno. W pierwszym przypadku przyjmuje się, że co do zasady szef nie powinien odmawiać prośbie podwładnego. Dodatkowo, jeżeli nie uzasadni obiektywnie takiej odmowy, pracodawca może narazić się na zarzut dyskryminacji ze względu na religię lub wyznanie. Natomiast w sytuacji wniosku spóźnionego nie ma jednolitej opinii co do związania przełożonego taką prośbą – przeważa jednak pogląd, że w takim przypadku udzielenie wolnego leży całkowicie w gestii pracodawcy.

Szef nie ma przy tym obowiązku ani prawa weryfikować, czy dana osoba należy do danego kościoła lub związku wyznaniowego, np. żądać przedstawienia zaświadczenia od duchownego danego wyznania.

Zasadą jest, że pracownik ubiegający się o dodatkowy dzień świąteczny musi się liczyć z koniecznością odpracowania wolnego. Zgodnie z prawem pracodawca może bowiem uzależnić zgodę na zwolnienie od jego przyjścia do pracy w innym dniu.

... nie dotyczy każdego

Ten dodatkowy wymóg uzyskania wolnego z pracy nie został jednak ustanowiony jednolicie dla wszystkich wyznań. Zgodnie z odrębnymi ustawami regulującymi stosunek Polski do poszczególnych religii m.in. wobec członków Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego pracodawca nie może wymagać odpracowania dnia wolnego udzielonego w związku ze świętem.

Powyższe ustawy szczególne określają też, z okazji jakich świąt wyznawcy danego obrządku mogą ubiegać się o dzień wolny. Inaczej więc niż w przypadku przywoływanego wyroku sądu brytyjskiego podwładny nie musi wykazywać, a pracodawca weryfikować, ile wolnego przysługuje pracownikowi.

Zakazana zamiana

W kontekście udzielania dodatkowego wolnego często pojawiającym się pytaniem jest, czy pracodawca może uzgodnić z pracownikiem, aby ten odpracował celebrację swojego święta w dzień ustawowo wolny od pracy wypadający w święto kościoła rzymskokatolickiego, a jeżeli tak – jakie będzie mu przysługiwało wynagrodzenie za ten dzień.

Należy przypomnieć, że czas pracy pracownika, bez względu na jego przekonania religijne, podlega tym samym zasadom kodeksowym, w tym ma do niego zastosowanie zakaz pracy w niedziele i ustawowe święta. Innymi słowy, jeśli nie zachodzi jeden z określonych w kodeksie pracy wyjątków od tego zakazu, pracodawca nie może polecić podwładnemu odpracowania wolnego w dzień świąteczny.

Za odpowiednią pensją

W praktyce wyrażane są odmienne opinie, jak należy wynagrodzić pracownika za dzień odpracowania. Cytowana ustawa o gwarancji wolności sumienia i wyznania wskazuje, że za taki dzień pracownikowi nie przysługuje dodatkowe wynagrodzenie za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych. Skłania to raczej do przyjęcia stanowiska, że za odpracowanie w ustawowe święto pracownikowi należy się zwykła dniówka, chyba że wewnętrzne regulaminy pracodawcy przewidują korzystniejsze dla zatrudnionych zasady wynagradzania. Takie podejście byłoby tym bardziej sprawiedliwe wobec pracowników innych religii – gdyby trzymać się literalnej wykładni przepisów, takie osoby otrzymywałyby niższe wynagrodzenie niż współpracownicy tylko dlatego, że w tym dniu wykonują pracę w zamian za swoje święto. ?

Tylko zarejestrowane grupy religijne

W doktrynie nie ma zgody, czy zwolnienie przysługuje tylko kościołom i związkom wyznaniowym wpisanym na listę prowadzoną przez ministra spraw wewnętrznych i administracji. Dominujący jest pogląd, że te uprawnienia przysługują jedynie zarejestrowanym grupom religijnym. Oznacza to, że wyznawcy tzw. joke religions (wyznań stworzonych dla żartu) takich jak Polski Kościół Latającego Potwora Spaghetti (który mimo usilnych starań, również na sali sądowej, nie uzyskał wpisu do rejestru) nie korzystają z przywileju dni wolnych na celebrację swoich świąt.

Zdaniem autorki

Katarzyna Magnuska, radca prawny, kancelaria Bird & Bird w Warszawie

Opisane zasady udzielania wolnego nie dotyczą dni świątecznych, które przypadają regularnie, co tydzień, jak np. szabat dla wyznawców judaizmu (trwający od piątkowego zachodu słońca do zachodu słońca w sobotę) czy też piątek dla wyznawców islamu. W takim przypadku pracownik może zażądać od przełożonego ustalenia dla niego indywidualnego rozkładu czasu pracy, w którym dzień wolny będzie przypadał na obowiązujące podwładnego cotygodniowe święto.

Odmiennie niż w przypadku świąt przypadających raz do roku, wniosek pracownika jest dla pracodawcy wiążący i nie może być uzależniony od odpracowania wolnego w innym dniu.

Wyznawcy tych religii mogą natomiast wnioskować o wolne w inne święta. Dla wyznawców judaizmu najbliższe takie święto to Szawuot, które w 2017 r. zaczyna się z zachodem słońca we wtorek 30 maja, a kończy o zmroku w czwartek 1 czerwca. ?

Coraz częściej w polskich firmach działają wielokulturowe zespoły pracowników reprezentujących odmienne religie. Pracodawcy są już świadomi, że bezwyznaniowość lub inne wyznanie podwładnego nie może stanowić podstawy jego odmiennego traktowania jako, co do zasady, kryterium dyskryminacyjne. Nie oznacza to jednak, że wyznawana przez pracownika religia nie ma znaczenia na gruncie prawa pracy.

W kolejnych państwach europejskich, w szczególności w Wielkiej Brytanii, od pewnego czasu toczy się ożywiona dyskusja w temacie zachowania równowagi pomiędzy zamiarem prezentowania przez spółki neutralności światopoglądowej a równocześnie koniecznością poszanowania przekonań religijnych indywidualnych pracowników. Powyższa dyskusja została zdominowana przez zagadnienie służbowego dress code'u (zasad ubioru) w kontekście możliwości eksponowania przez pracowników tych firm symboli religijnych (np. noszenia łańcuszków z krzyżykiem lub hidżabu). Jednak równie ciekawą i, z punktu widzenia prawidłowej organizacji pracy w firmie, ważną kwestią jest obowiązek udzielania przez przełożonych wolnego z tytułu obchodów religijnych.

Pozostało 86% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów