Po godzinach pracy nie musimy być dyspozycyjni, nie jesteśmy podporządkowani, możemy robić co nam się podoba. To nasza czasowa strefa prywatności, o sposobie wykorzystania której decydujemy samodzielnie. Możemy w szczególności oddać się innej aktywności zawodowej – zatrudnić się u innego pracodawcy, prowadzić własną działalność gospodarczą i każdą inną. Gwarantuje to zasada wolności pracy, w myśl której każdy ma prawo do dowolnie wybranej pracy i nikomu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu (art. 10 § 1 k.p.).
Bez pytania o zgodę
Przepis nakładający na pracownika obowiązek uzyskania zgody na podjęcie dodatkowego zatrudnienia zniknął z kodeksu już 28 lat temu. Jest to regulacja na tyle jasna, że wszelkie próby skutecznego ograniczenia tej zasady na ogół kończą się niepowodzeniem. Sądy bywają w tym względzie surowe dla pracodawców.
Przykładem może być teza wyroku Sądu Najwyższego z 2 kwietnia 2008 r. (II PK 268/08), w myśl której "Postanowienie umowy o pracę przewidujące zakaz podejmowania dodatkowego zatrudnienia w zakresie niestanowiącym działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy jest nieważne na podstawie art. 58 § 1 k.c., gdyż stanowi obejście ustawy (zakazu wynikającego z art. 1011 § 1 k.p.). Dopuszczalne jest umowne ustanowienie zakazu podejmowania dodatkowego zatrudnienia, ale tylko w zakresie działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy. W istocie mamy wówczas do czynienia z umową o zakazie konkurencji zawartą na podstawie art. 1011 § 1 k.p."
W ochronie interesów firmy
Temat można by zamknąć, gdyby nie pewne ale. Coraz częściej mamy bowiem do czynienia z przypadkami, w których, obiektywnie rzecz biorąc, dodatkowa aktywność zawodowa pracownika może pozostawać w kolizji z jego obowiązkami wobec pracodawcy, w szczególności tak podstawowymi jak obowiązek dbałości o jego dobro, które może być zagrożone np. w sytuacji powstania konfliktu interesów. Najogólniej rzecz biorąc, chodzi o takie kategorie i wagę przyczyn, dla których ustawowo ogranicza się bądź wyłącza podejmowanie dodatkowych zajęć przez osoby wykonujące określone zawody lub funkcje.
Pod pręgierzem obiektywnych uwarunkowań orzecznictwo zaczęło ewoluować w kierunku uwzględniania w pewnych (fakt, że bardzo szczególnych) sytuacjach słusznych interesów pracodawców, dla których aktywność zawodowa pracowników po godzinach pracy może stwarzać obiektywne i realne zagrożenia. Wykonywanie niektórych zawodów (np. maklerów), sprawowanie pewnych funkcji wymaga transparentności zachowań czy unikania choćby potencjalnego konfliktu interesów. Zasada wolności pracy, podobnie jak większość innych zasad prawa pracy, nie ma charakteru absolutnego.
