Ochrona na urlopie wychowawczym tylko z pozoru

Z rodzicem, który korzysta z urlopu wychowawczego czy obniżenia wymiaru czasu pracy, wolno rozwiązać umowę wyjątkowo. Jednak tych wyjątków wcale nie jest mało.

Aktualizacja: 19.03.2017 14:49 Publikacja: 18.03.2017 23:01

Zasadniczo od dnia złożenia wniosku o urlop wychowawczy szef ma związane ręce i nie może wypowiedzie

Zasadniczo od dnia złożenia wniosku o urlop wychowawczy szef ma związane ręce i nie może wypowiedzieć pracownikowi umowy ani jej rozwiązać w rygorze natychmiastowym.

Foto: www.sxc.hu

W celu ułatwienia etatowcom łączenia pracy zawodowej z osobistą opieką nad dzieckiem prawo pracy przewiduje liczne mechanizmy pomocne w skorzystaniu przez nich z urlopu wychowawczego i uprawnień z tym związanych. Wydawać by się mogło, że zapewniają one również pracownikom bezwzględną ochronę przed utratą pracy, z wyłączeniem sytuacji wyjątkowych, jak likwidacja, upadłość zakładu lub podstawa do rozstania się z podwładnym w trybie dyscyplinarnym. Nic bardziej mylnego. Pracodawca nie ma związanych rąk.

Kodeksowe zakazy

Artykuł 1868 kodeksu pracy bezpośrednio wskazuje, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia jego zakończenia w maksymalnym terminie 36 miesięcy. Warunkiem jest, aby:

1) podwładny miał co najmniej 6-miesięczny staż pracy (do tego okresu wlicza się aktualne zatrudnienie, jak i poprzednie etaty), oraz

2) okres urlopu nie przekraczał roku kalendarzowego, w którym dziecko podwładnego ukończy 6 lat.

Analogiczna ochrona została zapewniona pracownikowi, który jest uprawniony do urlopu wychowawczego, ale zdecyduje się jedynie na obniżenie etatu w celu opieki nad dzieckiem, z tą różnicą, że ochrona przed utratą pracy trwa maksymalnie 12 miesięcy. Okres ten liczy się od dnia, w którym szef otrzyma wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy (nie wcześniej niż na 21 dni przed startem urlopu) do dnia powrotu na poprzedni etat.

Wniosek dla asekuracji

Przeczuwając niekorzystne zmiany, pracownicy często szukają w kodeksie mechanizmów ochronnych przed działaniami szefa. Podejmują nawet próby unieważnienia dokonanego już wypowiedzenia umowy, składając na drugi dzień wniosek o udzielenie urlopu, ewentualnie obniżenie etatu. Takie działanie nie wpłynie jednak na skuteczność wypowiedzenia angażu i  jego rozwiązanie w czasie korzystania z trwającego urlopu / obniżenia etatu.

Preferowana obniżka etatu

Podczas gdy sam urlop wychowawczy jest mało atrakcyjny ze względu na bezpłatny charakter, obniżenie wymiaru czasu pracy wydaje się dla zatrudnionego dobrym rozwiązaniem.

Przepisy k.p. przewidują możliwość obniżenia wymiaru czasu pracy maksymalnie do połowy. Nie przewidują natomiast minimalnej granicy takiego obniżenia. Może to skutkować nadużyciami ze strony podwładnych, szukających ochrony, przy jednoczesnym zachowaniu dotychczasowych zarobków. Zwłaszcza, że opcji tej nie eliminuje przebywanie dziecka w przedszkolu czy żłobku.

Nie tak bezwzględnie

Wątpliwe kwestionowanie celowości obniżenia czasu pracy nie wiąże przełożonym rąk. Obniżenie etatu nie uchroni pracownika przed rozstaniem z firmą w sytuacji upadłości czy likwidacji. Podobnie, możliwe jest wręczenie mu tzw. dyscyplinarki w związku z ciężkim naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych.

Powyższe, określone w k.p., przypadki nie są jedyne. Zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego (zapoczątkowaną uchwałą z 15 lutego 2006 r., II PZP 13/05), zastosowanie znajdzie również ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tzw. ustawa o zwolnieniach grupowych).

Mimo ograniczonego etatu, na podstawie powyższej ustawy pracodawca może wypowiedzieć umowę – zarówno przeprowadzając zwolnienia grupowe, jak i rozwiązując umowę z jednym pracownikiem z przyczyn wyłącznie go niedotyczących (tzw. indywidualne zwolnienia grupowe). Jeśli jednak występują tu dwie kategorie przyczyn – tj. dotyczące pracownika (np. mała dyspozycyjność, brak wyników) oraz zakładu pracy (np. konieczność zmniejszenia kosztów) – taka możliwość będzie wyłączona.

Mała firma nie skorzysta

Ustawa o zwolnieniach grupowych ma zastosowanie jedynie do pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników. Tym samym, zakład z poziomem zatrudnienia 19 pracowników lub mniej nie może rozstać się z pracownikiem, który obniżył etat, z przyczyn go niedotyczących, jeśli nie wiążą się one z likwidacją lub upadłością firmy. Ten stan wynika paradoksalnie z działań, które miały na celu poprawę sytuacji małych firm w porównaniu z dużymi, uwalniając je choćby od obowiązku zapłaty dodatkowego odszkodowania za rozstanie z podwładnym bez jego winy.

masz pytanie, wyślij e-mail: tygodnikpraca@rp.pl

Zdaniem autorki

Paulina Grotkowska, adwokat w praktyce prawa pracy kancelarii Bird & Bird

Niejednokrotnie szef staje przed dylematem, gdy otrzyma wniosek o obniżenie etatu np. o 15 minut dziennie czy godzinę w tygodniu. Z jednej strony nie może odmówić przyjęcia wniosku. Z drugiej może zakwestionować wniosek jako sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa do uprawnień rodzicielskich, a ukierunkowany jedynie na ochronę przed utratą pracy.

Tu należy jednak zachować szczególną ostrożność. Każdy przypadek wymaga odrębnej oceny co do obiektywnych okoliczności konkretnej sytuacji i potrzeb osobistej opieki nad dzieckiem. Nie można założyć braku uzasadnienia dla wniosku o obniżenie etatu np. o godzinę w tygodniu, jeśli taki czas jest dla podwładnego wystarczający np. do odebrania dziecka ze szkoły czy z dodatkowych zajęć.

W celu ułatwienia etatowcom łączenia pracy zawodowej z osobistą opieką nad dzieckiem prawo pracy przewiduje liczne mechanizmy pomocne w skorzystaniu przez nich z urlopu wychowawczego i uprawnień z tym związanych. Wydawać by się mogło, że zapewniają one również pracownikom bezwzględną ochronę przed utratą pracy, z wyłączeniem sytuacji wyjątkowych, jak likwidacja, upadłość zakładu lub podstawa do rozstania się z podwładnym w trybie dyscyplinarnym. Nic bardziej mylnego. Pracodawca nie ma związanych rąk.

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe