Pracodawca musi się liczyć tylko z zarejestrowanym związkiem zawodowym

W praktyce związek zawodowy może powstać także w inny sposób, np. przez powstanie międzyzakładowej organizacji związkowej albo utworzenie jednostki zakładowej w ramach istniejących struktur związkowych.

Na ogół w tych wszystkich przypadkach pracodawca jest biernym obserwatorem. Są jednak obszary, w których może zareagować. Chociaż działania te nie zablokują utworzenia organizacji związkowej, to szef znający etapy tworzenia organizacji związkowych będzie wiedział, kiedy musi współdziałać ze związkiem, a kiedy nie ma takiego obowiązku.

Nowa organizacja

Utworzenie związku zawodowego, który nie wchodzi w skład struktur ogólnokrajowych, nie jest skomplikowane. Co najmniej 10 osób musi podjąć uchwałę o utworzeniu związku zawodowego, przyjąć statut i wybrać komitet założycielski. Następnie komitet założycielski składa do KRS wniosek o rejestrację. W okresie oczekiwania na rejestrację związek zawodowy może działać, a wskazani członkowie korzystają z ochrony przed zwolnieniem.

W przypadku organizacji międzyzakładowej procedura jest podobna. Różnica polega na tym, że 10 osób zakładających związek zawodowy może wywodzić się z dwóch lub więcej zakładów pracy. W praktyce może zdarzyć się sytuacja, w której 3 pracowników spółki „A", 2 pracowników spółki „B" oraz 5 pracowników spółki „C" postanawia utworzyć związek zawodowy, obejmujący swoim działaniem wszystkie trzy firmy.

Spóźniony wniosek

Pracodawca jest w tym procesie biernym obserwatorem, o ile w ogóle wie o działaniach pracowników. Z punktu widzenia firmy warto jednak pamiętać, że komitet założycielski musi złożyć wniosek o rejestrację w KRS w terminie 30 dni od podjęcia uchwały o utworzeniu związku. Jeżeli nie zrobi tego w terminie, uchwała traci moc. Sytuacja prawna pracowników nie różni się wówczas od tej sprzed podjęcia uchwały. Są oni zwykłymi pracownikami i nie korzystają z ochrony przed zwolnieniem. Z niedoszłymi związkowcami pracodawca może zatem rozwiązać umowy o pracę. Jeśli musi podać przyczynę rozwiązania umowy (w przypadku osób zatrudnionych na czas nieokreślony), nie może to mieć związku z planowanym utworzeniem organizacji zawodowej.

W takim przypadku pracodawca może także zaprzestać wszelkich formalnych kontaktów ze związkiem, łącznie z udostępnianiem pomieszczeń na spotkania związkowe.

Dodatkowo, jeżeli liczba członków związku zawodowego spadnie poniżej 10, to pracodawca może wystąpić do sądu rejestrowego z wnioskiem o wykreślenie organizacji związkowej.

Wstąpienie w szeregi

Pracownicy, zamiast tworzyć nową organizację związkową, mogą przystąpić do organizacji już istniejącej. Takie rozwiązanie wymaga od nich mniej formalności.

Utworzenie jednostki zakładowej również wymaga zgodnej uchwały przynajmniej 10 osób. W takim przypadku nie trzeba jednak rejestrować organizacji w KRS ani przyjmować własnego statutu. Formalności związane z rejestracją załatwia centrala związkowa, a statut na ogół musi odpowiadać statutowi istniejącej organizacji. Szczegóły w tym zakresie określają poszczególne organizacje ogólnokrajowe.

Także w tym procesie pracodawca jest biernym obserwatorem. Jeżeli jednak centrala związkowa nie przyjmie jednostki zakładowej do swoich struktur, ta traci status związku zawodowego. Status pracowników jest wówczas analogiczny jak w przypadku nowego związku zawodowego, którego nie zgłoszono do KRS albo któremu sąd rejestrowy odmówił wpisu.

W pakiecie z zakładem

Inaczej kształtuje się status organizacji związkowej w przypadku przejścia zakładu pracy, w której działa zakładowa organizacja związkowa, na nowego pracodawcę. W razie przejęcia takiego zakładu w całości, organizacja nie ulega likwidacji i funkcjonuje u nowego pracodawcy. W ten sposób w firmie, w której dotychczas nie działały związki zawodowe, może się nagle pojawić organizacja związkowa.