Postępowanie w sprawach ubezpieczeniowych toczy się początkowo w trybie administracyjnym przed ZUS-em lub innym organem rentowym (np. Prezesem Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego). Powinno się ono zakończyć wydaniem przez ten organ decyzji. Od tej decyzji osoba zainteresowana może złożyć odwołanie adresowane do sądu okręgowego lub rejonowego, rozpoznającego sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, który jest właściwy ze względu na jej miejsce zamieszkania. Odpowiednie pouczenie o tym prawie powinna zawierać treść decyzji.
Jeśli adresat decyzji chce skorzystać z tego prawa, powinien wnieść odwołanie na piśmie do organu, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji.
Jeżeli organ rentowy uzna złożone odwołanie w całości za słuszne, może zmienić lub uchylić swoją decyzję. Odwołaniu nie nadaje wówczas dalszego biegu. W przeciwnym razie niezwłocznie przekazuje odwołanie do sądu wraz z aktami sprawy (art. 4779 § 1 i 2 k.p.c.). Dołącza również odpowiedź na odwołanie od decyzji, w której przedstawia swoje argumenty i ustosunkowuje się do twierdzeń zawartych w odwołaniu. Odpis tej odpowiedzi sąd doręcza osobie odwołującej się.
Sąd ma za zadanie skontrolować legalność, czyli zgodność z prawem, zaskarżonej decyzji. Gdy uwzględni odwołanie, zmienia decyzję i orzeka co do istoty sprawy. Jeśli nie uwzględni odwołania, może je oddalić, uznając że zaskarżona decyzja jest prawidłowa.
Równe strony
Po wniesieniu odwołania postępowanie przed sądem toczy się w trybie procesu, a organ i osoba odwołująca się od decyzji są równorzędnymi stronami. Istotne jest przy tym, że to na odwołującym się spoczywa ciężar dowodzenia swoich racji i zarzutów wobec zaskarżonej decyzji. To on musi wykazać, że ta decyzja jest wadliwa i przedstawić ewentualne dowody mające uzasadniać te zarzuty.
