Pracodawca powinien zapewnić bezpieczne wykonywanie pracy, w warunkach niezagrażajšcych zdrowiu i życiu. Jednak nawet przy dołożeniu należytej starannoci, warunki pracy nie zawsze pozostajš w zgodzie z przepisami i zasadami bhp. Dynamiczna sytuacja, powodowana np. siłš wyższš, może powodować, iż w miejscu pracy wystšpi bezporednie zagrożenie dla zdrowia czy życia pracownika lub innych osób. Taki przypadek uzasadnia powstrzymanie się od pracy. Kontynuowanie obowišzków może bowiem stanowić prostš drogę do wypadku o dotkliwych konsekwencjach.
Stan psychiczny
Jednak nie tylko zagrożenie zewnętrzne może być podstawš powstrzymania się od pracy. W przypadku szczególnej kategorii pracowników powodem uzasadniajšcym odstšpienie od obowišzków może być również niedyspozycja psychofizyczna a więc majšca ródło w samym zatrudnionym.
Chodzi tu o osoby wykonujšce prace wymagajšce szczególnej sprawnoci psychofizycznej, o których mowa w rozporzšdzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagajšcych szczególnej sprawnoci psychofizycznej (DzU nr 62, poz. 287). Zaliczajš się do nich m.in. prace:
- na wiaduktach i mostach,
- pilotów samolotów i migłowców,
- kierowców autobusów oraz maszynistów tramwajów.
Co istotne, pracodawca ma prawo w regulacjach zakładowych wskazać dodatkowe kategorie stanowisk, na których przysługuje prawo do powstrzymania się od pracy w zwišzku z niedyspozycjš psychofizycznš.
Konieczne uzasadnienie
Aby powstrzymać się od pracy wymagajšcej szczególnej sprawnoci psychofizycznej, muszš łšcznie zostać spełnione następujšce warunki:
- wystšpiła niedyspozycja psychofizyczna pracownika,
- ta niedyspozycja nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy; może stwarzać zagrożenie dla innych osób,
- pracownik poinformował o niej przełożonego.
Przepisy nie odpowiadajš na pytanie, czym jest stan psychofizyczny, którego wystšpienie uzasadnia powstrzymanie się od pracy. Przyjmuje się, że jest to sytuacja porednia między pełnš dyspozycjš pracownika a niedyspozycjš kwalifikujšcš się do uzyskania przez niego orzeczenia o czasowej niezdolnoci do pracy. Tym samym niedyspozycja psychofizyczna może się wišzać np. z silnym napięciem nerwowym, złym samopoczuciem fizycznym lub psychicznym.
Oczywicie każdy pracownik może dowiadczać tego rodzaju dolegliwoci. Jednak inne mogš być skutki niedyspozycji psychofizycznej osoby zatrudnionej przy obsłudze kserokopiarki, a inne u kontrolera ruchu lotniczego.
Zwišzek z pracš
Dla legalnoci powstrzymania się od pracy na skutek niedyspozycji psychofizycznej niezbędne jest m.in. istnienie zwišzku między wiadczeniem pracy w stanie niedyspozycji a zagrożeniem dla innych osób. Przepisy nic nie mówiš o zagrożeniu dla samego pracownika w zwišzku z wykonywaniem pracy przy braku właciwej dyspozycji psychofizycznej. Wydaje się jednak, że powstrzymanie się od pracy jest zasadne również wówczas, gdy niedyspozycja może stwarzać zagrożenie względem osoby pracownika, a nie tylko osób trzecich.
Autor jest prawnikiem, ekspertem prawa pracy
Szef bez prawa głosu
Aby powstrzymać się od pracy w zwišzku z niedyspozycjš psychofizycznš, pracownik musi powiadomić przełożonego. Przełożony nie za ingerować w tę decyzję. Tylko pracownik jest wiadomy swojego stanu i wyłšcznie do niego należy ocena, na ile wiadczenie pracy w takich warunkach jest bezpieczne.