Zawieszenie układu zbiorowego pracy w trudnej sytuacji

Gdy zakład jest w trudnej sytuacji, nawet na trzy lata może zawiesić stosowanie układu zbiorowego pracy w całości lub w części, zawierając porozumienie ze związkami zawodowymi.

Publikacja: 08.01.2015 05:00

Zawieszenie układu zbiorowego pracy w trudnej sytuacji

Foto: ROL

Zasady zawieszania układów zbiorowych pracy (uzp) określa art. 241

27

k.p. Z powodu sytuacji finansowej firmy strony układu zakładowego mogą się porozumieć w sprawie zawieszenia stosowania u pracodawcy, w całości lub w części, tego układu oraz układu ponadzakładowego bądź jednego z nich, na okres nie dłuższy niż trzy lata. Gdy u pracodawcy obowiązuje jedynie układ ponadzakładowy, porozumienie o zawieszeniu jego stosowania lub niektórych jego postanowień mogą zawrzeć strony uprawnione do zawarcia układu zakładowego. Odmowa choćby tylko jednej ze stron uzp uniemożliwia jego zawieszenie.

Powód i zakres

Przyczynę uzasadniającą zawarcie porozumienia o zawieszeniu uzp art. 241

27

§ 1 k.p. określa ogólnie jako „sytuację finansową pracodawcy". W domyśle chodzi tu o jego złe lub trudne położenie ekonomiczne. O tym, czy faktycznie taki powód występuje, decydują strony porozumienia, a więc pracodawca i związki zawodowe. Ocena ta nie podlega kontroli innego organu, a w szczególności sądu. Nie bada się tego także przy zgłoszeniu porozumienia do rejestru układów. Tak też uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 6 grudnia 2005 r. (III PK 91/05). W praktyce strony zawierają porozumienie o zawieszeniu uzp zwykle wtedy, gdy chcą uniknąć lub ograniczyć zwolnienia grupowe w firmie.

Tylko na przyszłość

Zawieszenie może dotyczyć całości lub tylko części uzp. W tym drugim przypadku strony powinny szczegółowo określić, jakie zapisy będą zawieszone. Brak precyzyjnych ustaleń powoduje wiele kontrowersji związanych z realizacją uprawnień pracowników wynikających z układu. Zawieszenie zwykle dotyczy ograniczenia świadczeń dla załogi, jak np. dodatki stażowe, funkcyjne czy nagrody jubileuszowe, które przewiduje uzp. Porozumienie o zawieszeniu uzp nie może jednak pozbawiać etatowców uprawnień, które wynikają z przepisów ustawowych, a tylko informacyjnie wpisano je do uzp. Chodzi m.in. o wynagrodzenie za czas przestoju czy odprawę emerytalną lub rentową, które wynikają wprost z kodeksu pracy.

Układ lub jego część wolno zawiesić tylko na czas określony, maksymalnie na trzy lata. Nie ma jednak przeszkód, aby zawrzeć kolejny pakt o zawieszeniu uzp po dotychczasowym, jeśli nadal wymaga tego sytuacja pracodawcy.

Zawieszenie stosowania w całości lub w części uzp może dotyczyć tylko skutków, które mają nastąpić w przyszłości, a nie zdarzeń prawnych i ich skutków (roszczeń pracowniczych), które już nastąpiły. Uchyla się bowiem „stosowanie" (postanowień) uzp, a nie jego postanowień, które już zostały „zastosowane". Orzecznictwo wyraźnie przyjmuje, że porozumienie o zawieszeniu uzp nie może działać wstecz, nie pozbawia pracownika prawa do świadczeń, które wynikają z jego skonkretyzowanych roszczeń, zwłaszcza jeżeli stały się już wymagalne, bo powstały przed podpisaniem porozumienia. Tak wskazał SN w uzasadnieniu wyroku z 22 stycznia 2004 r. (I PK 199/03).

Bez wypowiadania warunków

Przy zawieszeniu uzp lub jego części pracodawca nie musi stosować wypowiedzenia zmieniającego. Wskazuje na to art. 241

27

§ 3 k.p. Według niego – w zakresie i przez czas określony w porozumieniu – z mocy prawa nie stosuje się wynikających z układu ponadzakładowego oraz zakładowego warunków umów o pracę i innych aktów stanowiących podstawę nawiązania stosunku pracy. Przy czym skutek w postaci zmiany treści angaży, polegającej na zastąpieniu warunków tych umów wynikających z zawieszonych postanowień układu – warunkami wynikającymi z przepisów ustawowych, następuje z mocy prawa od daty określonej w porozumieniu. Skutek ten dotyczy także objętych ochroną szczególną przed wypowiedzeniem warunków pracy lub płacy, w tym też np. osób w wieku przedemerytalnym. Tak uznał SN w wyroku z 27 października 2004 r. (I PK 627/03). Wynika to z faktu, że pogorszenie warunków zatrudnienia podyktowane dążeniem do uzdrowienia sytuacji pracodawcy dotyka solidarnie wszystkich pracowników.

Artykuł 241

27

§ 3 k.p. jest zatem wyjątkiem od zasady, że niekorzystne dla pracownika zmiany uzp wprowadzane są do stosunku pracy tylko w drodze wypowiedzenia zmieniającego (art. 241

13

k.p.). Znacznie ułatwia to sytuację pracodawcy. Jednak ułatwienie to odnosi się tylko do tych postanowień umów o pracę, które wynikały z zawieszonego uzp. Natomiast zmiany uprawnień wynikających np. z kodeksu pracy wymagają zastosowania wypowiedzenia lub porozumienia zmieniającego.

Po upływie okresu, na który zawieszono stosowanie układu, stosunki pracy ponownie on kształtuje i nie ma potrzeby przeprowadzać żadnych czynności prawnych.

Przykład

Układ zbiorowy przewidywał prawo do dodatku stażowego i funkcyjnego dla kierowników. W 2012 r. firma znalazła się w trudnym położeniu. Chcąc ją ratować, strony uzp porozumiały się co do zawieszenia go w części dotyczącej dodatków. Po pół roku od zawieszenia pan Adolf, pracownik firmy, wystąpił z pozwem do sądu, dochodząc 2400 zł dodatku stażowego. Firma domagała się oddalenia jego powództwa, wskazując, że postanowienia uzp o dodatkach zawieszono w porozumieniu. Sąd przyznał jej rację, gdyż zawieszenie stosowania tej części układu spowodowało, że z mocy prawa nie wypłaca się dodatków stażowych z uzp.

Ryszard Sadlik, sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach

Do rejestru

Porozumienie o zawieszeniu stosowania uzp zgłasza się do rejestru odpowiednio układów zakładowych lub ponadzakładowych. Wchodzi ono w życie w terminie ustalonym przez strony.

Zasady zawieszania układów zbiorowych pracy (uzp) określa art. 241

k.p. Z powodu sytuacji finansowej firmy strony układu zakładowego mogą się porozumieć w sprawie zawieszenia stosowania u pracodawcy, w całości lub w części, tego układu oraz układu ponadzakładowego bądź jednego z nich, na okres nie dłuższy niż trzy lata. Gdy u pracodawcy obowiązuje jedynie układ ponadzakładowy, porozumienie o zawieszeniu jego stosowania lub niektórych jego postanowień mogą zawrzeć strony uprawnione do zawarcia układu zakładowego. Odmowa choćby tylko jednej ze stron uzp uniemożliwia jego zawieszenie.

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów