Kresowy romantyzm i śląski pragmatyzm

Rozmowa | Zygmunt Woźniczka, historyk z Uniwersytetu Śląskiego

Aktualizacja: 01.05.2016 20:09 Publikacja: 01.05.2016 20:02

Kresowy romantyzm i śląski pragmatyzm

Foto: Fotorzepa, Danuta Matloch

Rz: 95 lat temu, w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku, wybuchło III powstanie śląskie. Jakie były skutki tego zwycięskiego zrywu?

Prof. Zygmunt Woźniczka: Do Rzeczypospolitej trafił duży obszar Górnego Śląska wraz z zamieszkującymi go ludźmi i rozwiniętym przemysłem. Przemysł ten odegrał istotną rolę w rozwoju gospodarczym Polski. To w dużej mierze właśnie dzięki środkom ściąganym z polskiej części Górnego Śląska premier Władysław Grabski mógł w 1924 roku przeprowadzić reformy i wprowadzić nową walutę – złotego. Niestety, powstania śląskie wciąż nie są w pełni doceniane w ogólnopolskiej narracji historycznej. To tym dziwniejsze, że to jedne z nielicznych zwycięskich powstań w naszych dziejach.

Jak pan myśli, dlaczego tak jest?

To wynika z nieco warszawocentrycznego spojrzenia na historię. Wojciech Korfanty był jednym z najwybitniejszych polityków polskich w XX wieku, ale wciąż nie doczekał się pomnika w stolicy. A był on przecież nie tylko przywódcą Górnego Śląska, ale też jednym z przywódców innego zwycięskiego powstania – wielkopolskiego w latach 1918–1919.

Czy w historii II RP Ślązacy odegrali istotną rolę?

W II RP doszło do symbiozy polskiego romantyzmu, symbolizowanego przez kresowe dworki, z zachodnioeuropejskim pragmatyzmem Ślązaków czy Wielkopolan. Ten proces nie był dla Ślązaków bezbolesny. Sam Korfanty ukształtowany w kręgu polityki zachodniej czasami lepiej czuł się na salonach berlińskich niż potem warszawskich.

Czy autonomia Śląska była bezpośrednim skutkiem powstań?

Już w 1920 roku, jeszcze przed plebiscytem, Sejm Ustawodawczy zapowiedział nadanie Górnemu Śląskowi tzw. statutu organicznego, wzorowanego na autonomii galicyjskiej. To miało na celu zachęcenie mieszkańców tych ziem do głosowania za Polską. Województwo Śląskie było jedynym regionem autonomicznym kraju. Istniał Sejm Śląski, Skarb Śląski, policja czy cały system oddzielnego ustawodawstwa społecznego. Ważne dla Ślązaków były też bariery celne, które chroniły gospodarkę województwa przed drenażem ze strony słabiej rozwiniętych regionów granicznych, jak Zagłębie Dąbrowskie czy Małopolska.

Dlaczego główny koncert obchodów 95. rocznicy III powstania śląskiego odbędzie się 3 maja w... Sosnowcu, czyli w Zagłębiu, a nie na Śląsku?

Na Górnym Śląsku też będzie wiele uroczystości, ale koncert w Sosnowcu jest o tyle ważny, że to właśnie w Zagłębiu Dąbrowskim w czasie powstań i plebiscytu znajdowało się zaplecze walk: szpitale, miejsca schronienia dla powstańców, a nawet cmentarze, na których chowano poległych. Do tego wielu zagłębiaków walczyło w powstaniach, chociażby Jan Kiepura oraz jego brat. Zagłębie odegrało bardzo ważną rolę w powstaniach śląskich.

Rz: 95 lat temu, w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku, wybuchło III powstanie śląskie. Jakie były skutki tego zwycięskiego zrywu?

Prof. Zygmunt Woźniczka: Do Rzeczypospolitej trafił duży obszar Górnego Śląska wraz z zamieszkującymi go ludźmi i rozwiniętym przemysłem. Przemysł ten odegrał istotną rolę w rozwoju gospodarczym Polski. To w dużej mierze właśnie dzięki środkom ściąganym z polskiej części Górnego Śląska premier Władysław Grabski mógł w 1924 roku przeprowadzić reformy i wprowadzić nową walutę – złotego. Niestety, powstania śląskie wciąż nie są w pełni doceniane w ogólnopolskiej narracji historycznej. To tym dziwniejsze, że to jedne z nielicznych zwycięskich powstań w naszych dziejach.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Historia
Nie tylko Barents. Słynni holenderscy żeglarze i ich odkrycia
Historia
Jezus – największa zagadka Biblii
Historia
„A więc Bóg nie istnieje”. Dlaczego Kazimierz Łyszczyński został skazany na śmierć
Historia
Tadeusz Sendzimir: polski Edison metalurgii
Historia
Szańce konfederacji barskiej. Jak polska szlachta wystąpiła przeciw Rosji