Legenda „Waltera”. Mit założycielski PRL

Komuniści bez skrupułów wykorzystywali postać gen. Karola Świerczewskiego dla polityki propagandowej, bo był w końcu wiceministrem obrony narodowej, który poległ w walce z UPA - mówi Piotr Szopa historyk z rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej

Aktualizacja: 21.02.2018 22:48 Publikacja: 21.02.2018 18:26

Legenda „Waltera”. Mit założycielski PRL

Foto: Domena publiczna, Wikimedia Commons

"Rzeczpospolita": W podkarpackich Jabłonkach rozpoczął się demontaż pomnika generała Armii Czerwonej Karola Świerczewskiego. To najsłynniejszy monument upamiętniający „Waltera”, stoi w miejscu, gdzie zginął w 1947 r. Co wiemy na temat jego śmierci?

Dr Piotr Szopa: Nie chciałbym powielać mitów, które narosły wokół tego zdarzenia. Fakty bezsprzecznie wskazują na to, że konwój, w którym jechał generał, został ostrzelany przez sotnie UPA. W wyniku tego ataku zginęło kilku oficerów, w tym Karol Świerczewski. Podnoszonych jest wiele głosów, że pomnik w Jabłonkach to pewnego rodzaju symbol Bieszczadów. Spod pomnika przez lata organizowano słynne rajdy czy nawet spotkania harcerskie. Tutaj zatrzymywali się turyści, którzy chcieli zrobić sobie zdjęcie z monumentem w tle. Myślę jednak, że akurat Bieszczady, jako jeden z niewielu zachowanych w Europie dzikich obszarów przyrodniczych, są tak atrakcyjne turystycznie, że wykreowanie prawdziwego symbolu tego miejsca może obejść się bez kultywowania mitu tak kontrowersyjnej postaci.

Jakie są największe kontrowersje z nim związane?

Zasłynął głównie udziałem w wojnie domowej w Hiszpanii w latach 30. XX w. Gorąco podkreślana była jego znajomość z Ernestem Hemingwayem z tego okresu. Ale jeśli cofniemy się trochę dalej w jego przeszłość, to mimo że był Polakiem, walczył przeciwko armii polskiej w wojnie polsko-bolszewickiej. W zasadzie cały czas był wrogo nastawiony do niepodległej Rzeczypospolitej. Jako generał Armii Czerwonej wykazywał się wielką nieudolnością właściwie przez całą karierę wojskową. Jednak szczególnie jaskrawe przykłady niekompetencji pokazał w czasie wojny niemiecko-sowieckiej w 1941 r., kiedy praktycznie cała dowodzona przez niego dywizja została doszczętnie rozbita. Został odsunięty od dowodzenia frontowego i oddelegowany do tworzenia wojska polskiego w Związku Sowieckim, później także armii powstającej pod auspicjami PKWN.

Tragicznie zakończyła się także bitwa pod Budziszynem w 1945 r., kiedy dowodząc polskimi żołnierzami poniósł gigantyczne straty. Zarzucano mu głównie brak specjalistycznej wiedzy militarnej, złą ocenę sytuacji czy nawet niemożność jej dokonania ze względu na częste upojenie alkoholowe.

A jednak komuniści otoczyli go kultem bohatera i patrioty.

Bez skrupułów wykorzystywali jego postać dla polityki propagandowej, bo był w końcu wiceministrem obrony narodowej, który poległ w walce z UPA. Usilnie podkreślano jego bliskie związki z ZSRR. Praktycznie w każdym miasteczku w Polsce była tablica, pomnik czy też ulica poświęcona Świerczewskiemu. Jego podobizna znalazła się nawet na banknotach. Zadomowił się także w kulturze: książkach czy filmach. Ten rozbudowany kult Świerczewskiego stał się jednym z mitów założycielskich Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

"Rzeczpospolita": W podkarpackich Jabłonkach rozpoczął się demontaż pomnika generała Armii Czerwonej Karola Świerczewskiego. To najsłynniejszy monument upamiętniający „Waltera”, stoi w miejscu, gdzie zginął w 1947 r. Co wiemy na temat jego śmierci?

Dr Piotr Szopa: Nie chciałbym powielać mitów, które narosły wokół tego zdarzenia. Fakty bezsprzecznie wskazują na to, że konwój, w którym jechał generał, został ostrzelany przez sotnie UPA. W wyniku tego ataku zginęło kilku oficerów, w tym Karol Świerczewski. Podnoszonych jest wiele głosów, że pomnik w Jabłonkach to pewnego rodzaju symbol Bieszczadów. Spod pomnika przez lata organizowano słynne rajdy czy nawet spotkania harcerskie. Tutaj zatrzymywali się turyści, którzy chcieli zrobić sobie zdjęcie z monumentem w tle. Myślę jednak, że akurat Bieszczady, jako jeden z niewielu zachowanych w Europie dzikich obszarów przyrodniczych, są tak atrakcyjne turystycznie, że wykreowanie prawdziwego symbolu tego miejsca może obejść się bez kultywowania mitu tak kontrowersyjnej postaci.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Historia
Nie tylko Barents. Słynni holenderscy żeglarze i ich odkrycia
Historia
Jezus – największa zagadka Biblii
Historia
„A więc Bóg nie istnieje”. Dlaczego Kazimierz Łyszczyński został skazany na śmierć
Historia
Tadeusz Sendzimir: polski Edison metalurgii
Historia
Szańce konfederacji barskiej. Jak polska szlachta wystąpiła przeciw Rosji