Jak uniknąć zablokowania rachunku przedsiębiorstwa

Jesiennego poranka do przedsiębiorcy z branży handlu hurtowego przychodzi list polecony. W środku jest odpis prokuratorskiego postanowienia o blokadzie firmowego rachunku bankowego w związku z podejrzeniem, że ulokowane na nim środki pochodzą z przestępstwa... Tak niejednokrotnie zaczyna się nieprzyjemna historia z karnoprawnym wątkiem w tle. Co w takiej lub podobnej sytuacji należy uczynić? Jak takim przypadkom zapobiegać?

Publikacja: 27.10.2017 07:00

Jak uniknąć zablokowania rachunku przedsiębiorstwa

Foto: 123RF

Uczciwy, prowadzący zgodną z prawem działalność przedsiębiorca w określonych sytuacjach może zostać wciągnięty w orbitę postępowania karnego oraz podlegać odpowiedzialności prawnej o charakterze represyjnym.

Jakie zagrożenia

W szeroko pojętym prawie karnym funkcjonuje wiele mechanizmów, których zastosowanie może wiązać się z dolegliwymi utrudnieniami w funkcjonowaniu przedsiębiorcy oraz z nałożeniem na niego sankcji natury finansowej w związku z czynem zabronionym innej osoby. Zwiększony nacisk organów ścigania na wykrywanie i przeciwdziałanie przestępczości gospodarczej, finansowej i skarbowej powoduje, że działania te mogą uderzyć rykoszetem w podmioty rzetelnie prowadzące działalność gospodarczą.

Prawnokarne instrumenty mogą się wiązać z ograniczeniem dysponowania mieniem przedsiębiorcy lub swobody prowadzenia działalności oraz z nałożeniem quasi-karnej odpowiedzialności majątkowej w związku z popełnieniem przestępstwa lub wykroczenia przez inną osobę.

Do tego pierwszego skutku może prowadzić zastosowanie m.in. instytucji wstrzymania transakcji i blokady rachunków oraz zabezpieczenia majątkowego (które obecnie może nastąpić również na mieniu niebędącej sprawcą osoby fizycznej będącej właścicielem przedsiębiorstwa oraz przez ustanowienie przymusowego zarządu przedsiębiorstwa i wyznaczenie zarządcy).

Uzasadnione podejrzenie

Ogólnie rzecz ujmując, instytucje te mogą zostać zastosowane w razie uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub zgromadzone na rachunku środki pochodzą lub mają związek z przestępstwem lub w przypadku, gdy mienie stanowi korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa. O fakcie, że określone środki lub mienie związane są z działalnością przestępczą innej osoby, przedsiębiorca niejednokrotnie dowiaduje się dopiero z postanowienia o blokadzie rachunku czy postanowienia o zabezpieczeniu majątkowym.

Nałożenie odpowiedzialności majątkowej na przedsiębiorcę niebędącego sprawcą przestępstwa objawia się natomiast poprzez zastosowanie przykładowo tzw. konfiskaty rozszerzonej, która może polegać na orzeczeniu przepadku niestanowiącego własności sprawcy przedsiębiorstwa osoby fizycznej, odpowiedzialności posiłkowej, zobowiązania do zwrotu korzyści majątkowej czy odpowiedzialności podmiotów zbiorowych (nad projektem nowelizacji ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary pracuje obecnie Ministerstwo Sprawiedliwości; jednym z celów nowelizacji jest wprowadzenie efektywnie funkcjonującego systemu odpowiedzialności osób prawnych, przewidującego skuteczne i odstraszające sankcje).

Wspomniane instytucje mogą znaleźć zastosowanie w razie wykorzystania przedsiębiorstwa do działalności przestępczej lub uzyskania przez przedsiębiorcę korzyści w związku z przestępczą działalnością innej osoby. Działalność ta w wielu przypadkach bywa nieznana przedsiębiorcy do czasu wezwania go do wzięcia udziału w konkretnym postępowaniu.

Sporo uznaniowości

Do wielości prawnokarnych mechanizmów dochodzą dość uznaniowe niejednokrotnie przesłanki ich zastosowania. Zwiększona presja organów ścigania dotyczy zaś nie tylko wykrywania i prowadzenia postępowań w sprawach przestępstw gospodarczych, finansowych i skarbowych, ale też pozbawiania sprawców korzyści osiągniętych z popełnienia czynów zabronionych (w tym tych przeniesionych na inny podmiot). Dlatego przedsiębiorcy muszą podejmować działania prewencyjne, aby uniknąć lub zmniejszyć ryzyko uwikłania w działalność niezgodną z normami prawa karnego.

Nieuczciwi kontrahenci

Jednym ze źródeł problemów mogą być nieuczciwi kontrahenci. Przedsiębiorcy powinni ich zatem szczegółowo weryfikować. Dotyczy to zwłaszcza tych kontrahentów, z którymi przedsiębiorcy po raz pierwszy wchodzą w relacje gospodarcze. Niezbędne w takim przypadku będzie sprawdzenie strony internetowej kontrahenta, rejestru handlowego, w którym jest on ujęty, weryfikacja, czy jest on czynnym podatnikiem podatku VAT oraz przedsięwzięcie ewentualnie innych działań prewencyjnych, zmierzających do wyjaśnienia wątpliwości związanych z jego działalnością.

Uwaga na pracowników

Innym źródłem kłopotów mogą być osoby zarządzające prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością gospodarczą oraz jego pracownicy. Niezbędne jest zatem zadbanie o zapewnienie zgodności z prawem karnym działań podejmowanych przez te osoby. Zwłaszcza w przypadku dużych przedsiębiorców może nie wystarczyć bieżący nadzór nad działaniami osób zarządzających czy wdrożenie wewnętrznych standardów postępowania na wypadek sytuacji mogących skutkować naruszeniem norm prawa karnego (np. regulaminów antykorupcyjnych czy regulaminów postępowania na wypadek przeszukania i zatrzymania rzeczy przez policję lub inne służby). Należy zadbać również o weryfikację przestrzegania tych standardów, szkolenie w tym zakresie pracowników oraz egzekwowanie odpowiedzialności w przypadku ich naruszenia. W ostateczności potrzebne może się okazać wdrożenie postępowania wewnętrznego, mającego na celu wykrycie nieprawidłowości oraz ustalenie ich skali.

Zdaniem autora

Jakub Znamierowski, prawnik kancelarii Wardyński i Wspólnicy, doktorant w Zakładzie Postępowania Karnego Instytutu Prawa Karnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego

Czasami jednak nawet staranność opisana obok okazuje się niewystarczająca. Dlatego przedsiębiorca powinien wiedzieć, jakie prawa mu przysługują w razie zastosowania w postępowaniu danej instytucji prawa karnego, w tym, w jaki sposób może wyjaśnić okoliczności wejścia w posiadanie danych środków lub innych składników majątku. Powinien też znać przysługujące mu środki zaskarżenia niekorzystnych decyzji procesowych.

Znajomość zagrożeń pozwoli uniknąć kłopotów, a w razie ich zaistnienia – zracjonalizować działania w celu zmniejszenia ewentualnych niedogodności związanych z zastosowaniem instrumentarium prawnokarnego.

Uczciwy, prowadzący zgodną z prawem działalność przedsiębiorca w określonych sytuacjach może zostać wciągnięty w orbitę postępowania karnego oraz podlegać odpowiedzialności prawnej o charakterze represyjnym.

Jakie zagrożenia

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów