Nadmiernie długa kontrola podatkowa - co zrobić

Tak uznał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 6 lipca 2017 r. (C-254/16).

Stan faktyczny

Przedsiębiorca węgierski zwrócił się do organu podatkowego o zwrot nadwyżki VAT. Konsekwencją złożenia tego wniosku było wszczęcie przez organ podatkowy postępowania mającego skontrolować zasadność i prawidłowość zwrotu. W ramach prowadzonego postępowania organ podatkowy kilkakrotnie zwracał się do przedsiębiorcy węgierskiego o przekazanie stosownych informacji. Doszło również do nałożenia grzywien na wnioskodawcę, który - zdaniem organu podatkowego – przedstawiał potrzebne informacje z opóźnieniem, co miało w konsekwencji prowadzić do powstania przeszkód w kontynuowaniu kontroli prowadzonej przez organ.

Po częściowym zwrocie podatku, przedsiębiorca węgierski wystąpił o zapłatę odsetek za zwłokę liczonych od daty, w której – zdaniem wnioskodawcy – upłynął termin zwrotu nadwyżki VAT, do dnia częściowego zwrotu. Organ podatkowy odmówił jednak wypłaty wnioskowanych odsetek. Twierdził bowiem, że przedłużenie terminu zwrotu nadwyżki VAT zostało spowodowane zawinionym działaniem wnioskodawcy polegającym na spóźnionym przedstawieniu dokumentów w toku prowadzonej kontroli, a ponadto odsetki za zwłokę powinny być liczone od daty przekazania podatnikowi protokołu pokontrolnego.

Decyzja organu podatkowego odmawiająca wypłaty odsetek za zwłokę została zaskarżona do sądu. Skarżący wskazał, że przepisy węgierskie pozwalające na naliczanie odsetek za zwłokę dopiero od daty przekazania protokołu wydanego po zakończeniu postepowania w przedmiocie zwrotu nadwyżki VAT są sprzeczne z prawem Unii Europejskiej, w tym z zasadami proporcjonalności, pewności prawa i neutralności podatkowej.

Sąd odsyłający uznał, że przedsiębiorstwu węgierskiemu należą się odsetki za zwłokę w zwrocie nadwyżki VAT. Procedura zwrotu trwała bowiem około dwóch lat przy obowiązującym terminie 45 dni, co stanowi naruszenie zasady proporcjonalności.

Orzeczenie TSUE

Na podstawie przedstawionego stanu faktycznego Trybunał orzekł, że ustanowione przez państwa członkowskie warunki zwrotu nadwyżki VAT nie mogą powodować negatywnych konsekwencji dla podatnika. Zwrot nadwyżki VAT powinien nastąpić w rozsądnym terminie, a ponadto sposób przeprowadzania zwrotu nie może skutkować powstaniem u podatnika ryzyka finansowego. TSUE wskazał ponadto, że przedłużenie terminu zwrotu nadwyżki VAT do daty przekazania protokołu pokontrolnego jest możliwe jedynie przy przyjęciu, że nie spowoduje to wydłużenia czasu trwania kontroli ponad okres konieczny do jej zakończenia. W przypadku prowadzenia nadmiernie długiego postępowania kontrolnego podatnikowi należą się odsetki za opóźnienie w zwrocie nadwyżki VAT. Dotyczy to również przypadków, w których wydłużenie okresu trwania kontroli jest spowodowane nakładaniem na podatnika grzywien. Trybunał uznał, że przepisy krajowe pozwalające na prowadzenie kontroli przez długi czas, bez obowiązku zapłaty na rzecz podatnika odsetek za zwłokę, a ponadto niedające możliwości ustalenia daty zwrotu nadwyżki VAT są sprzeczne z zasadami neutralności podatkowej. Zgodnie z nimi, nadwyżka VAT powinna być zwrócona w rozsądnym terminie, a jego nadmierne przedłużenie skutkuje powstaniem obowiązku zapłaty na rzecz podatnika odsetek za zwłokę.

podstawa prawna: art. 183 dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrzUE.L.2006.347.1 ze zm.)

podstawa prawna: art. 87 i n. ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU 2017 poz. 1221 ze zm.)

Zdaniem eksperta

Odsetki należy liczyć od dnia upływu terminu zwrotu - Katarzyna Pabian, radca prawny w AXELO Prawo i Podatki dla Biznesu

Komentowane orzeczenie ma znaczenie także dla polskich podatników. Mimo, że orzeczenie prejudycjalne wywołuje głównie skutki w konkretnej sprawie, to jednak w praktyce ma wpływ także na inne sprawy niż ta, w której zostało wydane, ze względu na konieczność stosowania przez sądy krajowe przepisów unijnych. Implementacja dyrektywy do krajowego porządku prawnego powoduje, że stanowi ona dla krajowych organów wiążący wzorzec interpretacyjny przepisów prawa krajowego, które zostały przyjęte w celu realizacji obowiązku harmonizacji prawa. Organy administracji publicznej oraz sądy mają zatem obowiązek dokonywać wykładni przepisów ustawy (w tym ustawy o VAT) zgodnie z brzmieniem i celem dyrektywy.

Na gruncie polskich przepisów, w sytuacji gdy organ, nie zwracając VAT w obowiązującym terminie (co do zasady 60 dni), zdecyduje się na wszczęcie weryfikacji zasadności zwrotu, przy zastosowaniu stosownych procedur, a więc czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego, zobowiązany jest do wypłaty należnej kwoty wraz z odsetkami w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w przypadku odroczenia płatności podatku lub jego rozłożenia na raty. Jeżeli natomiast organ pozostawał w zwłoce, czyli przekroczył ustawowe terminy zakończenia ww. czynności i skutecznie ich nie przedłużył, to kwota zwrotu podatku naliczonego podlega oprocentowaniu właściwemu dla nadpłaty podatku.