Czasem wynajmują lub wydzierżawiają nieruchomości publiczne. Zasadą ich sprzedaży jest przetarg. Jednak dobrze wiedzieć, kiedy można ubiegać się o bezprzetargowe nabycie nieruchomości.

Sam fakt dzierżawy lub najmu nieruchomości, z mocy prawa nie stanowi przesłanki do rezygnacji przy jej zbywaniu z trybu przetargowego. Tym niemniej ustawodawca dopuszcza wyjątki. Zgodnie z art. 34 ust. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami, względem nieruchomości samorządowych właściwy organ stanowiąco kontrolny (czyli np. wobec nieruchomości gminnych właściwa rada gminy) może w drodze uchwały przyznać pierwszeństwo w nabyciu lokali ich najemcom i dzierżawcom. Przyznanie prawa pierwszeństwa jest równoznaczne z tym, że zbycie nieruchomości odbędzie się w trybie bezprzetargowym. Analogiczna regulacja dotyczy budynków mieszkalnych lub użytkowych, stanowiących w całości przedmiot najmu lub dzierżawy. Ustawodawca zastrzega, że w takich przypadkach przedmiotem zbycia powinna być nieruchomość wraz z gruntem niezbędnym do racjonalnego korzystania ze sprzedawanego budynku. Trzeba podkreślić, że „lokal użytkowy" lub „budynek użytkowy" to lokale lub budynki wykorzystywane na cele związane z działalnością gospodarczą, np. na siedzibę biura lub sklep.

Jeżeli przedsiębiorca wynajmuje od gminy lokal i przeznacza go na cele gospodarcze, to może zgłosić się do niej z wnioskiem o przyznanie mu pierwszeństwa przy jego nabyciu. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 18 grudnia 2008 r. (II SA/Gl 956/08), uchwały podejmowane na podstawie art. 34 ust. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami nie mogą mieć charakteru generalnego. Skoro rozstrzygnięcie zawarte w takiej uchwale ma dotyczyć nadania uprawnień o charakterze podmiotowym, to adresaci takiego aktu powinni być zindywidualizowani, gdyż daje to radzie możliwość wyważenia argumentów i dokonania oceny zasadności przyznania takiego uprawnienia.

Cóż z owej tezy orzeczniczej wynika dla przedsiębiorców? Nie mogą oni zmusić gminy do sprzedaży im konkretnej nieruchomości, ale mogą do tego ją zachęcać. Wówczas przydatne są argumenty, że rada gminy może np. tylko im (bez uwzględnienia innych wynajmowanych lub wydzierżawianych nieruchomości) przyznać prawo pierwszeństwa przy nabyciu jakiejś nieruchomości lokalowej, a następnie spokojnie dokonać jej zbycia.

Pamiętać warto o jeszcze jednym przepisie, dotyczącym bezprzetargowego trybu zbywania nieruchomości publicznych. Otóż zgodnie z art. 37 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, rada gminy (podobnie jak inne organy stanowiąco – kontrolne) może w drodze uchwały zwolnić z obowiązku zbycia w drodze przetargu określone nieruchomości. Przepis stosuje się do nieruchomości oddanych w dzierżawę lub użytkowanie, jeżeli o nabycie nieruchomości upomina się osoba dzierżawiąca lub użytkująca ją nieprzerwanie przez 10 lat, a nieruchomość została zabudowana na podstawie zezwolenia na budowę.