Musi wiedzieć zarówno to, czy kieruje sprawę do sądu rejonowego, czy okręgowego, jak również to, jaka jest właściwość miejscowa sądu. Podstawowa zasada mówi, że sprawę kieruje się do sądu właściwego według miejsca zamieszkania pozwanego.

Nie znajduje ona jednak zastosowania w każdym przypadku.

Jeden z wyjątków został określony w art. 34 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z nim, powództwo o: zawarcie umowy, ustalenie jej treści, zmianę, ustalenie istnienia umowy, jej wykonanie, rozwiązanie, unieważnienie, a także odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego jej wykonania, można wytoczyć przed sądem miejsca wykonania umowy. Warto zwrócić uwagę, że ustawodawca w tej grupie zawarł zróżnicowane wzajemnie roszczenia. Dotyczą one zarówno konsekwencji związanych z zawarciem umowy (i np. dochodzenia odszkodowania tytułu jej niewykonania), jak również w ogóle ustalenia, czy w danym przypadku do zawarcia umowy doszło, albo jakie konkretne skutki poszczególne postanowienia umowy wywołują. Zakres roszczeń jest więc bardzo szeroki. Dotyczy on jednak wyłącznie miejsc wykonania umowy o charakterze obligacyjnym, a nie zobowiązań wynikających bezpośrednio z ustawy (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7 października 1993 r., I ACz 694/93). W zakresie zastosowania analizowanego przepisu i analizowanej właściwości sądu nie mieści się również roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia po odstąpieniu od umowy (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 23 stycznia 2013 r., I ACz 2244/12). Jednak dla odmiany samoistne powództwo o odsetki za opóźnienie spełnionego świadczenia może zostać wytoczone również przed sądem miejsca wykonania umowy (uchwała Sądu Najwyższego z 26 kwietnia 1991 r., III CZP 31/91 527107).

W razie wątpliwości, miejsce wykonania umowy może zostać stwierdzone dokumentem. Sąd Apelacyjny w Poznaniu (w postanowieniu z 8 lipca 2013 r. (I ACz 1075/13) wskazał, że pojęcie "miejsce wykonania umowy" należy rozumieć według przepisów prawa materialnego. Zgodnie z art. 454 Kodeksu cywilnego, jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest oznaczone, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie. Świadczenie pieniężne powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia. Jeżeli zobowiązanie ma związek z przedsiębiorstwem dłużnika lub wierzyciela, to o miejscu spełnienia świadczenia rozstrzyga siedziba tego przedsiębiorstwa. Sąd do tych regulacji dodał, że przy ustalaniu właściwości rozstrzygające znaczenie może mieć miejsce wykonania umowy jako całości, albo też miejsce wykonania poszczególnych zobowiązań z umowy wynikających. W związku z tym miejsce to może być odmienne dla każdej ze stron umowy, zarówno w stosunku do wszystkich zobowiązań wynikających z umowy, jak i do każdego z osobna. Tak więc można wskazać, że miejscem wykonania umowy nie jest miejsce, gdzie umowa w ogólności miała być wykonana, ale miejsce, gdzie miała być wykonana konkretna czynność, której wykonania się w danym postępowaniu dochodzi.

- Maciej J. Nowak, radca prawny