Pouczenie w postępowaniu administracyjnym

Zawarcie w decyzji błędnego pouczenia dotyczącego wniesienia odwołania nie może zaszkodzić stronie, która się do niego zastosowała. Jeżeli jednak w decyzji nie zamieszczono pouczenia, strona wnosząca odwołanie po terminie powinna złożyć wniosek o przywrócenie terminu do skorzystania z tego środka.

Publikacja: 30.07.2016 13:30

Pouczenie w postępowaniu administracyjnym

Foto: 123RF

Problem

W treści decyzji o cofnięciu zezwolenia na detaliczną sprzedaż napojów alkoholowych omyłkowo nie zamieszczono pouczenia o przysługującym stronie prawie do odwołania się od tej decyzji. Od doręczenia decyzji stronie upłynęły już dwa tygodnie. Czy brak pouczenia spowodował, że strona może wnieść odwołanie w dowolnym momencie, bez konieczności ubiegania się o przywrócenie terminu?

Co mówią przepisy

W art. 107 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego przewidziano, że decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, oraz podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji. Decyzja, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi.

Zgodnie z art. 112 k.p.a. błędne pouczenie w decyzji co do prawa odwołania albo wniesienia powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego nie może szkodzić stronie, która zastosowała się do tego pouczenia.

Zasadą jest, że odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie – od dnia jej ogłoszenia stronie (art. 129 k.p.a.).

Natomiast zgodnie z art. 58 k.p.a. w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu trzeba wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był ten termin (czyli w rozpatrywanym przypadku wnieść odwołanie). Przywrócenie terminu do złożenia prośby o przywrócenie terminu jest niedopuszczalne.

Prawnik wyjaśnia

Anna Puszkarska, radca prawny

Brak pouczenia o prawie do wniesienia odwołania nie powoduje, że strony nie wiąże przewidziany w k.p.a. termin do skorzystania z tego środka. W orzecznictwie prezentowany jest pogląd, że mylne informacje organu dotyczące przysługujących stronie środków prawnych (lub brak informacji w tym zakresie) nie wpływają na bieg terminu do wniesienia takich środków i nie oznaczają, że termin do złożenia środków zaskarżenia w ogóle nie rozpoczyna biegu.

Brak pouczenia

Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 14 lutego 2002 r. (sygn. II SA 2289/01) przyjął, że błędnym pouczeniem, o którym mowa w art. 112 k.p.a., jest również brak pouczenia o środkach odwoławczych. Takie naruszenie przez organ obowiązków nie różni się bowiem w skutkach od błędnego wskazania organu odwoławczego i dlatego nie może być inaczej traktowane przez prawo. Również w wyroku NSA z 13 lutego 2003 r. (sygn. I SA 1641/01) stwierdzono, że choć art. 112 k.p.a. odnosi się do sytuacji, w której strona została błędnie pouczona i zastosowała się do tego pouczenia, nie ulega wątpliwości, iż sytuacja strony nie może być inna także wówczas, gdy organ w ogóle nie pouczył strony o przysługującym jej prawie do odwołania.

Inne stanowisko zajął natomiast Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 17 lutego 2012 r. (sygn. II SA/Wa 2295/11), zgodnie z którym błędne pouczenie, o którym mowa w art. 112 k.p.a., to wadliwe pouczenie o przysługującym środku odwoławczym (np. organ poucza stronę, że przysługuje jej prawo wniesienia odwołania, podczas gdy ustawa gwarantuje prawo do wniesienia zażalenia) bądź o terminie jego wniesienia (np. organ poucza stronę, że zażalenie można wnieść w terminie 14 dni, podczas gdy termin do jego wniesienia wynosi siedem dni).

W wyroku tym stwierdzono, że braku pouczenia nie można kwalifikować jako błędnego pouczenia. W takim wypadku pouczenie jest bowiem zawarte w decyzji, choć ma wadliwą treść, a w razie jego braku organ w ogóle nie informuje strony o przysługujących jej środkach.

Sąd zwrócił uwagę, że przyjęcie dopuszczalności stosowania art. 112 k.p.a. do sytuacji braku pouczenia o środkach odwoławczych powodowałoby, że strona mogłaby w każdym dowolnym terminie skutecznie wnieść środek odwoławczy, a decyzja niezawierająca takiego pouczenia nie mogłaby uzyskać przymiotu ostateczności, co powodowałoby brak pewności obrotu prawnego (por. także wyrok WSA w Warszawie z 30 kwietnia 2012 r., sygn. II SA/Wa 2817/11). Również w wyroku NSA z 11 lutego 2014 r.

(sygn. I OSK 3000/12) przyjęto, że art. 112 k.p.a. nie ma zastosowania do przypadków, gdy w decyzji nie zamieszczono pouczenia o prawie do odwołania.

Odwołanie po terminie

NSA w wyroku z 12 czerwca 2008 r. (sygn. II GSK 169/08) stwierdził, iż konsekwencje naruszenia art. 112 k.p.a. są takie, że w razie wniesienia spóźnionego odwołania w związku z brakiem pouczenia organ powinien je rozpatrzyć bez potrzeby wnoszenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania. W innych orzeczeniach prezentowane jest jednak stanowisko mniej korzystne dla strony. Podkreśla się, że ochrona udzielana na podstawie art. 112 k.p.a. jest co prawda dość szeroka, ale nie ma charakteru absolutnego. Błędna informacja (w tym brak w ogóle pouczenia) co do prawa, trybu i terminu złożenia przysługujących środków prawnych nie może wprawdzie powodować konsekwencji negatywnych dla strony, ale nie może też dawać stronie żadnych specjalnych uprawnień naruszających ustalone prawem zasady postępowania.

Mylne informacje organu co do przysługujących stronie środków prawnych nie wpływają zatem na bieg terminu do wniesienia takich środków i nie oznaczają, że termin do złożenia stosownych środków zaskarżenia nie rozpoczyna w ogóle biegu (por. wyrok NSA z 27 lutego 2013 r., sygn. I OSK 1304/12). NSA w wyroku z 15 marca 2013 r. (sygn. I OSK 1330/12) stwierdził, że sytuacja, gdy strona jest zwolniona od obowiązku złożenia wniosku o przywrócenie terminu, zachodzi tylko wówczas, gdy błędne pouczenie polegało na wskazaniu stronie innego (dłuższego) terminu, niż ustawa wyznacza dla danego środka zaskarżenia. Tylko wówczas wniesienie środka prawnego po terminie należy uznać za skuteczne z mocy samego art. 112 k.p.a., bez konieczności przywracania terminu.

Podkreśla się, że art. 112 k.p.a. stanowi dla błędnie pouczonej strony gwarancję skutecznego uchylenia się od skutków uchybienia terminowi stanowiącego konsekwencję zastosowania się do błędnego pouczenia, ale przy zastosowaniu środków prawnych przewidzianych w danym postępowaniu, pozwalających na uniknięcie negatywnych skutków uchybienia terminowi (wyrok NSA z 23 maja 2013 r., sygn. II FSK 1804/11). Błędne pouczenie może więc stanowić uzasadnienie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania, jeśli strona zechce skorzystać z tej możliwości wzruszenia decyzji.

podstawa prawna: art. 58, art. 107, art. 112, art. 129 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego

(tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 23 ze zm.)

Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona
Zawody prawnicze
Korneluk uchyla polecenie Święczkowskiego ws. owoców zatrutego drzewa
Konsumenci
UOKiK ukarał dwie znane polskie firmy odzieżowe. "Wełna jedynie na etykiecie"
Zdrowie
Mec. Daniłowicz: Zły stan zdrowia myśliwych nie jest przyczyną wypadków na polowaniach
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego