Egzekucja wierzytelności a nowe kompetencje referendarzy w postępowaniu klauzulowym

Wierzyciel we wniosku o wszczęcie egzekucji nie będzie musiał jak dotychczas wskazywać sposobu egzekucji, a jedynie świadczenie, które ma być przymusowo spełnione.

Publikacja: 08.07.2016 02:00

Foto: 123RF

Wrześniowa nowelizacja zmieniająca art. 781 § 1

1

k.p.c. rozszerzy kompetencję referendarzy sądowych w postępowaniu klauzulowym. Referendarze będą mogli wykonywać wszelkich czynności w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym wymienionym w art. 777 § 1 k.p.c. Dotyczyć to będzie także czynności zarezerwowanych do tej pory tylko i włącznie dla kompetencji sądów (tzw. klauzule konstytutywne) tj.:

- nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu do egzekucji z majątku wspólnika handlowej spółki osobowej ponoszącego nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki;

- nadania tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim, klauzuli wykonalności przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską;

- nadania tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim, klauzuli wykonalności przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego;

- nadania klauzuli wykonalności na rzecz lub przeciwko osobie, na którą przeszły uprawnienia bądź obowiązki po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu;

- nadania klauzuli wykonalności przeciwko nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego, jeżeli tytuł egzekucyjny stał się prawomocny przed nabyciem.

Według stanowiska ustawodawcy nowelizacja omawianego przepisu ma na celu jednoznaczne unormowanie kompetencji referendarzy sądowych w zakresie postępowania klauzulowego. Istnieje całkiem duże prawdopodobieństwo, że przyjęte rozwiązanie pozwoli na odblokowanie sądów, co wpłynie na sprawność postępowania klauzulowego.

Ponadto nowelizacja rozszerza także inne kompetencje referendarzy dotychczas zastrzeżone dla sądu, jednak z pewnymi wyjątkami określonymi w art. 759 § 1

1

k.p.c.

Składanie zażaleń

Szczególnego znaczenia dla wierzyciela w zakresie składania zażalenia na nadanie klauzuli wykonalności nabierze dodany do art. 795 § 2

1

k.p.c., który zakazuje sądowi drugiej instancji wydania orzeczenia reformatoryjnego, co oznacza, że sąd drugiej instancji uchyli zaskarżone postanowienie, a następnie przekaże wniosek do ponownego rozpoznania, oczywiście o ile zajdą podstawy do nadania klauzuli wykonalności.

Wprowadzaną zmianę uznać należy wręcz za szkodliwą dla wierzyciela, gdyż może spowodować nieuzasadnione przedłużenie postępowania i udostępni dłużnikom kolejne narzędzie prawne, które może znacząco utrudnić skuteczną egzekucję wierzycielowi.

Nadawanie klauzuli

W dalszym ciągu postępowanie klauzulowe oparte będzie na wymogu złożenia przez wierzyciela stosownego wniosku. Ograniczenia dotkną jednak instytucję tzw. nadawania klauzuli wykonalności z urzędu. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 782 § 1 k.p.c. sąd z urzędu nada klauzulę wykonalności tylko tytułowi egzekucyjnemu wydanemu w postępowaniu, które zostało bądź też mogło być wszczęte z urzędu oraz innemu tytułowi egzekucyjnemu w części, w jakiej obejmuje grzywnę bądź karę pieniężną orzeczoną w postępowaniu cywilnym lub koszty sądowe należne Skarbowi Państwa.

Dalsze czynności

Zgodnie ze zmienionym art. 797 § 1 k.p.c. wierzyciel we wniosku o wszczęcie egzekucji nie będzie musiał jak dotychczas wskazywać sposobu egzekucji, a jedynie świadczenie, które ma być przymusowo spełnione. Wniosek o wszczęcie egzekucji będzie umożliwiał prowadzenie egzekucji według wszystkich dopuszczalnych kodeksowo sposobów, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości. Oczywiście wierzyciel będzie mógł we wniosku o wszczęcie ograniczyć dopuszczalne sposoby egzekucji, a jego wybór będzie miał dla organu egzekucyjnego wiążący charakter. Zmiana ta ma mało istotny charakter. W praktyce bowiem, w obecnym stanie prawnym wierzyciele wskazują we wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego co do zasady wszystkie możliwe sposoby egzekucji, tak aby ograniczyć wymianę korespondencji i przyspieszyć postępowanie egzekucyjne, aby organ mógł prowadzić egzekucje, a nie korespondencję z wierzycielem, co może mieć negatywny wpływ na skuteczność działań windykacyjnych.

Wprowadzono także nowe zasady ustalania majątku dłużnika. Ustawodawca zdecydował się na uchylenie art. 797

1

k.p.c., co nie oznacza jednak, że wierzyciel nie będzie mógł zlecić komornikowi sądowemu poszukiwania majątku dłużnika. Będzie to możliwe, jednak pod pewnymi wyraźnie określonymi warunkami. To na wierzycielu będzie ciążył obowiązek wskazania składników majątku, do których komornik ma skierować egzekucję. W przypadku, gdy wierzyciel nie wskaże majątku dłużnika, komornik wezwie dłużnika do złożenia wykazu majątku lub innych wyjaśnień niezbędnych do przeprowadzenia egzekucji. Wykaz majątku będzie składany przez dłużnika przed komornikiem pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Dopiero, gdy wykaz majątku i wyjaśnienia nie pozwolą na ustalenie majątku pozwalającego na zaspokojenie świadczenia, wierzyciel będzie mógł, stosownie do art. 801

2

k.p.c. zlecić komornikowi poszukiwanie majątku dłużnika. Koszty poszukiwania majątku będą stanowić składnik kosztów niezbędnych do celowego prowadzenia egzekucji. Zwraca uwagę brak spójności ustawodawcy – pomimo uchylenia art. 797

1

k.p.c. nie został znowelizowany art. 53 a ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, który w swej treści odnosi się i po 8 września 2016 r. nadal będzie odnosił się do uchylonego już wtedy art. 797

1

k.p.c. Co więcej, ze wskazanego powyżej art. 801

2

k.p.c. nie wynika, żeby wierzyciel mógł zlecić komornikowi sądowemu poszukiwanie majątku dłużnika za wynagrodzeniem. Nie jest oczywiste czy jest to jedynie niedopatrzenie, czy też może wolą ustawodawcy było zlikwidowanie opłaty stałej pobieranej w przypadku otrzymania zlecenia poszukiwania majątku dłużnika. W celu usunięcia potencjalnych wątpliwości oraz w celu zapewnienia spójności należałoby znowelizować także Ustawę o komornikach sądowych i egzekucji.

Konrad Orlik, adwokat partner, Kochański Zięba i Partnerzy

Co z bezczynnością

Zgodnie z dotychczas obowiązującym art. 823 k.p.c. w przypadku rocznej bezczynności wierzyciela - przejawiającej się w niedokonaniu czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub niezłożeniu wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania egzekucyjnego - postępowanie egzekucyjne umarzało się z mocy samego prawa, natomiast organ egzekucyjny jedynie stwierdzał postanowieniem fakt umorzenia postępowania. Ustawodawca zdecydował się na uchylenie art. 823 k.p.c. jednak (i słusznie) nie zrezygnował całkowicie ze środków prawnych mobilizujących wierzyciela do działania, co więcej – zostały one zaostrzone poprzez dodanie art. 824 § 1 pkt 4 k.p.c., zgodnie z którym już półroczna bezczynność wierzyciela będzie stanowiła przesłankę umorzenia postępowania egzekucyjnego w drodze postanowienia wydawanego z urzędu przez komornika. Zmiana ta najprawdopodobniej wymusi na wierzycielach większe zaangażowanie w podejmowaniu stosownych działań, przyspieszy postępowanie egzekucyjne, a jednocześnie zapewni ochronę interesów dłużnika, który nie powinien zbyt długo pozostawać w niepewności co do swojej sytuacji prawnej i stanu swojego majątku. Z tych względów zmianę tę należy z całą stanowczością ocenić pozytywnie.

Ustawodawca zdecydował się także na zmianę art. 827 § 1 k.p.c., który dotychczas nakładał na organ egzekucyjny obowiązek wysłuchania wierzyciela i dłużnika przed zawieszeniem lub umorzeniem postępowania, zaś po nowelizacji wysłuchanie to będzie jedynie uprawnieniem organu egzekucyjnego. Także tę zmianę należy ocenić in plus.

Jak przedsiębiorca będzie mógł się skarżyć

W opinii ustawodawcy w obowiązującym stanie prawnym instytucja skargi jest nadużywana przede wszystkim przez dłużników, co prowadzi do przedłużenia, a w skrajnych przypadkach nawet do zblokowania postępowania egzekucyjnego. Z uwagi na to ustawodawca zdecydował się na dodanie art 767 §1

1

k.p.c. i wyłączenie art. 767 k.p.c. i wyłączenie dopuszczalności zaskarżania zarządzenia komornika o wezwaniu do usunięcia braków pisma, zawiadomienia o terminie czynności oraz czynności komornika polegającej na odprowadzeniu przez komornika podatku od towarów i usług.

Bardziej doniosłą zmianą jest jednak dodanie art. 767 § 5 k.p.c., zgodnie z którym skarga na czynność komornika sądowego będzie wnoszona do komornika, który dokonał zaskarżonej czynności lub zaniechał jej dokonania. Komornik będzie mógł uwzględnić skargę w ramach systemu tzw. autokontroli, a w przypadku jej nieuwzględnienia w terminie 3 dni od dnia jej otrzymania sporządzi uzasadnienie zaskarżonej czynności i przekaże skargę wraz z aktami sprawy do właściwego sądu.

Wprowadzona nowelą zmiana w założeniu ustawodawcy powinna wyeliminować przypadki wnoszenia skargi do niewłaściwego sądu, a w konsekwencji zmiana ustawy powinna przyspieszyć postępowanie egzekucyjne chroniąc interes wierzyciela.

W opinii ustawodawcy obowiązujące regulacje dot. zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej są nadmiernie rozbudowane, rodzą wątpliwości interpretacyjne, opóźniają postępowanie egzekucyjne i stanowią obciążenie dla sądów. W związku z tym ustawodawca zdecydował się na odstąpienie od sądowego modelu rozstrzygania zbiegu i wprowadzenie ustawowego modelu rozstrzygania o zbiegu. Zgodnie ze znowelizowanym art. 773 k.p.c. w przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej co do tej samej rzeczy lub prawa dalszą egzekucję będzie prowadził organ, który jako pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożności ustalenia tego pierwszeństwa – organ egzekucyjny, który prowadzi egzekucję wyższej należności.

Zdaniem autora

Konrad Orlik, adwokat partner, Kochański Zięba i Partnerzy

Nie sposób ocenić nowych zasad ustalania majątku dłużnika jako pozytywnych. Przypomnieć należy, iż postępowanie egzekucyjne powinno charakteryzować się szybkością i swojego rodzaju nieuchronnością. Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy, pewne rozbieżności budziło rozróżnienie instytucji poszukiwania majątku dłużnika za wynagrodzeniem, żądania złożenia wyjaśnień przez dłużnika oraz żądania złożenia wyjaśnień od uczestników postępowania. Nie sposób zgodzić się z tą opinią ustawodawcy. Czynności te umożliwiały organowi egzekucyjnemu wielotorowe działania, które zwiększały prawdopodobieństwo ustalenia w możliwie jak najszybszym czasie majątku dłużnika. Po nowelizacji działania egzekucyjne zmierzające do ustalenia majątku dłużników będą w pewnym stopniu i czasie ograniczone, co może powodować podejmowanie przez nich działań zmierzających do udaremnienia egzekucji.

Wrześniowa nowelizacja zmieniająca art. 781 § 1

k.p.c. rozszerzy kompetencję referendarzy sądowych w postępowaniu klauzulowym. Referendarze będą mogli wykonywać wszelkich czynności w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym wymienionym w art. 777 § 1 k.p.c. Dotyczyć to będzie także czynności zarezerwowanych do tej pory tylko i włącznie dla kompetencji sądów (tzw. klauzule konstytutywne) tj.:

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego