W obu przypadkach bank wszczął alarm, gdy okazało się, że na pozostałej części fiskus ustanowił zastaw skarbowy. Wnioskodawcą był ZUS, któremu zalegali kredytobiorcy – współwłaściciele aut. Bank domagał się wykreślenia zastawów skarbowych. Tłumaczył, że auta są już w całości jego własnością, bo klienci przestali spłacać zaciągnięte na nie kredyty. W związku z wypowiedzeniem klientom umów udziały przypadające na kredytobiorców przeszły na bank.
Fiskus odmówił wykreślenia zastawów skarbowych. Tłumaczył, że w momencie ich ustanowienia klienci banku, a dłużnicy ZUS, byli właścicielami praw majątkowych. Urzędnicy przypomnieli, że wykreślenie wpisu z rejestru zastawów skarbowych następuje wtedy, gdy w dniu jego ustanowienia rzecz lub prawo obciążone zastawem nie stanowiły własności podatnika, płatnika, inkasenta, następcy lub osoby trzeciej odpowiadającej za zaległości podatkowe. W ocenie fiskusa we współwłasności ułamkowej (odmiennie niż we współwłasności łącznej) można określić liczbę udziałów każdego współwłaściciela. A to umożliwia obciążenie udziału we współwłasności rzeczy ruchomej przypadającej na zobowiązanego podatnika. Zastaw skarbowy jest skuteczny wobec każdorazowego właściciela przedmiotu zastawu.
Bank nie dawał za wygraną. W skargach do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu przekonywał, że wśród praw, które mogą być przedmiotem zastawu na prawach, nie wymienia się udziału w prawie własności rzeczy ruchomej.
Ta argumentacja przekonała poznański WSA. Zgodził się z bankiem, że zastaw skarbowy nie może być ustanowiony na rzeczach ruchomych lub zbywalnych prawach majątkowych, stanowiących współwłasność w częściach ułamkowych. W ocenie WSA art. 41 § 1 ordynacji podatkowej wyraźnie pomija współwłasność w częściach ułamkowych, a wskazuje jedynie na własność i współwłasność łączną podatnika i jego małżonka.
Spór trafił na wokandę NSA. I tu szala zwycięstwa przechyliła się na stronę urzędników skarbówki. Zdaniem NSA już z samej wykładni językowej da się wyprowadzić wniosek, że zastaw skarbowy można ustanowić na ułamkowej części własności rzeczy ruchomej.
Rację ma fiskus
NSA nie miał wątpliwości, że z zastawu na ułamkowej części własności rzeczy ruchomej można przeprowadzić egzekucję. Jak tłumaczył sędzia sprawozdawca Cezary Koziński, w doktrynie przyjmuje się, że dopuszczalne jest dokonanie zastawu na udziale we współwłasności rzeczy ruchomej. Odesłanie z art. 41 § 1 o.p., dotyczące współwłasności łącznej odnosi się jedynie do współwłasności małżeńskiej. Wyroki są prawomocne.