Wierzytelności: Czym różni się zwłoka od opóźnienia

Skutek uchybienia przez dłużnika terminu może być zatem dwojaki:

- zwłoka – jeżeli dłużnik ponosi odpowiedzialność za przekroczenie terminu >patrz przykład 1.

- opóźnienie – kiedy nie można przypisać dłużnikowi odpowiedzialności za niewykonanie świadczenia w terminie >patrz przykład 2.

Przykład 1.

Pani Marta, mimo że miała pieniądze na koncie firmowym, nie zapłaciła w terminie pani Kindze należności za materiały budowlane. Znajduje się zatem w zwłoce. Uchybienie terminu było bowiem przez nią zawinione.

Przykład 2.

Pan Michał z uwagi na warunki pogodowe, nie wykonał w terminie określonej partii robót budowlanych. Nie ma wpływu na aurę, w związku z tym, nie można mu przypisać winy za niewykonanie zobowiązania w terminie. Dopuścił się on zatem opóźnienia, a nie zwłoki.

Wierzyciel nie musi wykazywać, że niedotrzymanie terminu spełnienia świadczenia wynika z okoliczności, za które dłużnik odpowiada. Powinien jedynie udowodnić, że termin wykonania zobowiązania bezskutecznie minął. To na dłużniku spoczywa więc obowiązek udowodnienia, że nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie.

W razie zwłoki dłużnika, wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki >patrz przykład 3. Jeżeli jednak wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania >patrz przykład 4.

Przykład 3.

Bez podania przyczyny, pan Ksawery nie dostarczył w terminie materiałów budowlanych panu Igorowi, na skutek czego ten ostatni nie wykonał o czasie części robót budowlanych (założenie: że materiały te były na tyle specyficzne, że pan Ksawery był ich jedynym producentem w Polsce), za co w konsekwencji generalny wykonawca obciążył go karą umowną w wysokości 10 tys. zł. Pan Igor może więc domagać się od pana Ksawerego nie tylko dostarczenia umówionych materiałów budowlanych, ale także zapłaty 10 tys. zł, które musiał uiścić generalnemu wykonawcy, tytułem kary umownej za opóźnienie w realizacji prac budowlanych.

Przykład 4.

Sytuacja jak w przykładzie 3. Na skutek opóźnienia w realizacji pewnej partii robót budowlanych, generalny wykonawca rozwiązał z panem Igorem umowę, w rezultacie, ten ostatni nie otrzymał wynagrodzenia w wysokości 30 tys. zł. Materiały budowlane, zamówione przez pana Igora u pana Ksawerego, nie są mu już zatem potrzebne, ponieważ zamówienie zostało złożone wyłącznie w celu wykonania tychże robót budowlanych. Nawet zatem, gdyby pan Ksawery dostarczył materiały budowlane po ustalonym terminie, to pan Igor może ich nie przyjąć, a oprócz tego domagać się od niego zapłaty 30 tys. zł tytułem odszkodowania za ich niedostarczenie we właściwym czasie.

Jeżeli przedmiotem świadczenia jest rzecz oznaczona co do tożsamości (czyli zindywidualizowana), dłużnik będący w zwłoce odpowiedzialny jest za utratę lub uszkodzenie przedmiotu świadczenia, chyba że utrata lub uszkodzenie nastąpiłoby także wtedy, gdyby świadczenie zostało spełnione w czasie właściwym >patrz przykłady 5–6.

Przykład 5.

Pani Łucja oddała pani Ilonie na przechowanie wózek widłowy M-562, rok produkcji 2012. Kiedy nadszedł umówiony terminu zwrotu w/w rzeczy, pomimo wezwania, pani Ilona nie oddała wózka. Następnego dnia zaś został on skradziony. Pani Łucja może zatem domagać się od pani Ilony zapłaty kwoty stanowiącej wartość owego wózka.

Przykład 6.

Sytuacja jak w przykładzie 5, z tą różnicą, że wózek widłowy został uszkodzony, a nie skradziony. Znajdował się on bowiem w hali, gdzie runął na niego dach. Opisane zdarzenie miało miejsce w przeddzień ustalonego terminu zwrotu w/w wózka. Ostatecznie jego wydanie nastąpiło z tygodniowym „poślizgiem". Jeżeli zatem pani Ilona udowodni, np. dokumentami (protokołem z oględzin hali), że nawet, gdyby zwrot wózka nastąpił w uzgodnionym dniu, to i tak zostałby on uszkodzony, ponieważ dach zawalił się dzień wcześniej, kiedy pani Ilona nie była jeszcze w zwłoce.

Gdy przedmiotem świadczenia jest określona ilość rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, wierzyciel może, w razie zwłoki dłużnika, nabyć na jego koszt taką samą ilość rzeczy tego samego gatunku albo żądać od dłużnika zapłaty ich wartości, zachowując w obu wypadkach roszczenie o naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki >patrz przykład 7.

Przykład 7.

Pan Joachim zobowiązany był do wydania pani Leokadii – do 31.05.2016 r. – 10 t. cementu. Termin ten, bez wskazania przyczyn, upłynął jednak bezskutecznie. Pani Leokadia nie ukończyła, w rezultacie, budowy budynku, za co inwestor obciążył ją karą umowną w wysokości 3 tys. zł. Aby nie narazić się na konieczność zapłaty jeszcze wyższej kary za opóźnienie w realizacji przedmiotu umowy, pani Leokadia kupiła 10 t. cementu od innego przedsiębiorcy za 4 tys. zł. Następnie wystąpiła ona do pana Joachima z wezwaniem do zapłaty 7 tys. zł, tj. 4 tys. zł z tytułu ceny 10 t. cementu, którą nabyła od innego przedsiębiorcy, oraz 3 tys. zł z tytułu odszkodowania za obciążenie jej karą umową w takiej wysokości przez inwestora. Pani Leokadia postąpiła prawidłowo.

W przypadku zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika >patrz wzór pozwu o upoważnienie do wykonania zastępczego na koszt dłużnika. Jeżeli jednak świadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do usunięcia na koszt dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił. Jednak w wypadkach nagłych wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, wykonać bez upoważnienia sądu czynność na koszt dłużnika lub usunąć na jego koszt to, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił >patrz przykład 8.

Przykład 8.

Pan Michał jest wspólnikiem spółki jawnej. Nabywca (pan Marek) nie odebrał w ustalonym terminie 1 t. mięsa. Nie było warunków do jego dalszego przechowywania. Pan Michał wielokrotnie próbował skontaktować się telefonicznie z panem Markiem. Nie przyniosło to jednak żadnego rezultatu. Odwiózł zatem towar do sklepu pana Marka oddalonego o 50 km i zażądał zwrotu kosztów paliwa oraz zapłaty za towar. Zachowanie pana Michała było słuszne. Niepodjęcie takiej decyzji skutkowałoby bowiem koniecznością wyrzucenia 1 t. mięsa.

W sytuacji, w której dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Odsetki za opóźnienie należą się nawet wówczas, jeżeli w umowie nie przewidziano ich wysokości. Wtedy należą się odsetki ustawowe >patrz przykład 9. Jednakże, gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej wysokości >patrz przykład 10. Przy czym, maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać 2-krotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (od 1 stycznia 2016 r. wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie wynosi 7 proc. w stosunku rocznym, a wysokość odsetek ustawowych – 5 proc. w stosunku rocznym). Istotne jest nadto, że zapisy umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. Poza tym, w razie zwłoki dłużnika, wierzyciel może żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych >patrz przykład 11.

Przykład 9.

Umowa nie określała, że w razie zwłoki/opóźnienia w zapłacie należności za materiały budowlane pani Marta będzie zobowiązana uiścić jakiekolwiek odsetki na rzecz pani Kingi. Brak takiego zapisu umownego nie stoi jednak na przeszkodzie dochodzeniu przez panią Kingę odsetek ustawowych od kwoty głównej liczonych od daty wymagalności tej sumy głównej, tj. od następnego dnia po upływie terminu płatności za materiały budowlane.

Przykład 10.

Sytuacja jak w przykładzie 9, przy czym umowa określała, że razie zwłoki/opóźnienia w zapłacie należności za materiały budowlane pani Marta będzie zobowiązana uiścić na rzecz pani Kingi odsetki w wysokości 5 proc. w stosunku rocznym za każdy dzień zwłoki/opóźnienia w realizacji zobowiązania. Takie określenie wysokości odsetek jest dopuszczalne.

Przykład 11.

Sytuacja jak w przykładzie 9, przy czym, z uwagi na to, że pani Kinga na skutek braku zapłaty ceny za materiały budowlane zakupione przez panią Martę nie uiściła w terminie należności na rzecz pani Donaty, ta ostatnia zobowiązała ją do zapłaty odsetek umownych w wysokości 500 zł. Pani Kinga może zatem żądać od pani Marty odszkodowania w kwocie 500 zł z tytułu konieczności zapłaty na rzecz pani Donaty odsetek umownych w takiej właśnie wysokości.

Autorka jest adwokatem

Wzór pozwu o upoważnienie do wykonania zastępczego na koszt dłużnika

Płock, dnia 2016.06.10

Do Sądu Rejonowego
I Wydział Cywilny
w Płocku

Powód: Klaudia Iksińska (PESEL: 78041200111)
ul. Dynamiczna 8, 09-400 Płock;

Pozwany: Michał Igrekowski
prowadzący działalność gospodarczą pod firmą
Usługi Budowlane Michał Igrekowski z/s w Płocku
ul. Jogurtowa 3, 09-400 Płock.

w.p.s. 3.000 zł

opł. sąd. 150 zł

Pozew o upoważnienie do wykonania zastępczego na koszt dłużnika

Działając w imieniu własnym wnoszę o:

1) upoważnienie powódki Klaudii Iksińskiej do wykonania na koszt pozwanego Michała Igrekowskiego prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Usługi Budowlane Michał Igrekowski z/s w Płocku prac remontowych w obrębie budynku w Płocku przy ul. Dynamicznej 8:

pomalowanie farbą akrylową elewacji budynku od strony ul. Łodygowej w Płocku pomiędzy dwoma pionami rur spustowych, tj. na długości 10 m i na wysokości 12 m, łącznie na powierzchni 100 m.kw., po uprzednim oczyszczeniu powierzchni ściany;

2) zasądzenie od pozwanego Michała Igrekowskiego na rzecz powódki Klaudii Iksińskiej 3.000 zł tytułem kosztów prac remontowych wymienionych w pkt 1 petitum pozwu;