Wstąpienie do spółki spadkobiercy zmarłego wspólnika

W umowie spółki można przewidzieć, że w wypadku śmierci dotychczasowego wspólnika do spółki przystąpił spadkobierca.

Publikacja: 02.06.2017 06:40

Wstąpienie do spółki spadkobiercy zmarłego wspólnika

Foto: Fotolia.com

Jednym z największych wyzwań dla ciągłości funkcjonowania spółki jest śmierć jednego ze wspólników, która generuje istotne skutki dla całej firmy. Dlatego plan sukcesji biznesu powinien stanowić ważny element strategii firmy.

Firmy nowoczesne i nastawione na rozwój powinny na bieżąco analizować skutki podejmowanych działań, biorąc pod uwagę aktualną sytuację na rynku, która warunkuje strategię biznesu. Skutecznie wdrożona strategia firmy powinna również zakładać plan sukcesji, co jest niezwykle istotne w przypadku spółek osobowych.

Forma działalności

Najpopularniejszymi formami prowadzenia działalności w formie spółek osobowych są spółka jawna oraz spółka komandytowa – w ich przypadku śmierć jednego ze wspólników może powodować doniosłe skutki. Powoli w zapomnienie odchodzą spółki komandytowo-akcyjne, które były przez jakiś czas często stosowane, ale z uwagi na zmianę sposobu opodatkowania przestały być już tak korzystną formą prowadzonej działalności. Tymczasem w przypadku spółek partnerskich ustawodawca wprowadził ograniczony krąg podmiotów, które mogą taką spółkę zakładać i prowadzić.

Elastyczność spółek

Spółki osobowe wyposażone są w zdolność do czynności prawnych, a więc mogą samodzielnie wstępować w stosunki prawne z innymi podmiotami. Zupełnie inaczej niż w jednoosobowej działalności czy spółce cywilnej kształtują się więc w nich skutki śmierci jednego ze wspólników. Dzieje się tak, ponieważ regulacje prawa spadkowego doznają w tym zakresie ograniczeń na rzecz regulacji Kodeksu spółek handlowych.

Każdemu ze wspólników spółki osobowej przysługuje ogół praw i obowiązków, który podlega dziedziczeniu – w razie śmierci, co do zasady, przysługuje on wspólnie wszystkim spadkobiercom. Tymczasem śmierć jednego ze wspólników w spółce jawnej oraz komplementariusza w spółce komandytowej stanowi jedną z przesłanek rozwiązania spółki osobowej. Brak stosownych postanowień w tej kwestii w umowie spółki może doprowadzić do unicestwienia biznesu. Stąd też istotne jest dostosowanie treści umowy spółki do przyjętej strategii i planu sukcesji.

Ustawodawca pozostawił wspólnikom znaczną swobodę w kształtowaniu stosunków w spółce osobowej. Tym samym umożliwił wprowadzanie stosownych mechanizmów zabezpieczających zarówno spółkę, jak i wspólników oraz przyszłych spadkobierców. Możliwe są następujące sposoby na uregulowanie konsekwencji śmierci wspólnika, które uproszczą procedurę zarówno dla pozostałych wspólników jak i spadkobierców.

Jak uniknąć problemów

Kodeks spółek handlowych pozwala, aby w umowie spółki przewidzieć, że w wypadku śmierci dotychczasowego wspólnika do spółki przystąpi spadkobierca. Sytuacja się komplikuje, jeżeli wspólnik ma kilku spadkobierców, ponieważ konieczne będzie wyznaczenie przez nich wspólnego pełnomocnika do wykonywania uprawnień w spółce. To nie jest jedyny problem. W sytuacji bowiem, gdy umowa spółki przewiduje, że do spółki przystępuje jedynie określony spadkobierca lub gdy zgodnie z umową spadkobiercy nie wchodzą do niej, pozostałym z nich przysługuje roszczenie o wypłatę wartości udziału kapitałowego zmarłego wspólnika. Może się to wiązać z wysokimi kosztami, które w efekcie mogą doprowadzić do utraty płynności finansowej przedsiębiorstwa. Stąd też uregulowanie kwestii rozliczenia w umowie spółki jest niezwykle istotne z punktu widzenia zabezpieczenia płynności spółki w przypadku wystąpienia lub śmierci wspólnika.

Różne cele

Każdy z omówionych mechanizmów może znaleźć zastosowanie w różnych okolicznościach. Stąd też przy planowaniu spadkowym niezwykle istotne jest prawidłowe wykreowanie stosunków istniejących w spółce. Cele takiego działania mogą być różne w zależności od potrzeb danego biznesu. Może być to chęć zabezpieczenia spółki przed ewentualnymi osobami spoza kręgu zaufania i zapewnienie dalszego jej prawidłowego funkcjonowania. Celem może być również ochrona spadkobierców. Zmiany mogą też dotyczyć zabezpieczenia wspólników, którzy w spółce pozostają. W zależności od intencji będą stosowane różne mechanizmy, które są możliwe z uwagi na dość dużą elastyczność przepisów dotyczących spółek osobowych. Stąd niezwykle istotne jest fachowe wsparcie przy kreowaniu stosunków prawno-gospodarczych i planowaniu biznesu.

Autorka jest radcą prawnym w Departamencie Doradztwa Podatkowego i Prawnego w Kancelarii Prawno-Podatkowej Mariański Group

Dopuszczenie spadkobrania udziałów

- w umowie spółki może być zawarta klauzula przewidująca wstąpienie do spółki spadkobiercy wspólnika; co więcej wspólnicy mogą uregulować kategorie wspólników, którzy wejdą do spółki np. spadkobiercy pełnoletni,

- zamieszczenie w umowie spółki klauzuli o wstąpieniu spadkobiercy powoduje, że spadkobierca ma do wyboru: przystąpienie do spółki jako wspólnik albo odmówić przystąpienia do spółki i zażądać rozliczenia jego udziału,

- w przypadku spółki jawnej – wystąpić do spółki z żądaniem przekształcenia jej w spółkę komandytową i przyznania mu statusu komandytariusza.

Wyłączenie spadkobrania udziałów

Gdy:

- spadkobiercy nie przejmują praw wspólnika, spółka trwa nadal, powstaje jednak obowiązek dokonania z nimi rozliczenia na podstawie wartości zbawczej majątku spółki,

- spółka ulega rozwiązaniu w przypadku spółki jawnej, dwuosobowych spółek osobowych bądź śmierci komplementariusza w spółce komandytowej.

Jednym z największych wyzwań dla ciągłości funkcjonowania spółki jest śmierć jednego ze wspólników, która generuje istotne skutki dla całej firmy. Dlatego plan sukcesji biznesu powinien stanowić ważny element strategii firmy.

Firmy nowoczesne i nastawione na rozwój powinny na bieżąco analizować skutki podejmowanych działań, biorąc pod uwagę aktualną sytuację na rynku, która warunkuje strategię biznesu. Skutecznie wdrożona strategia firmy powinna również zakładać plan sukcesji, co jest niezwykle istotne w przypadku spółek osobowych.

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów