Wyrok na firmę może trafić na tablicę i do gazety - nowe zasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowych

Nieuczciwe firmy mogą zacząć się bać. Do Rządowego Centrum Legislacji trafił właśnie projekt nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Surowe przepisy mają wejść w życie jeszcze w tym roku (trzy miesiące po publikacji w Dzienniku Ustaw). Sprawa jest poważna, bo dotyczy ponad pół miliona spółek handlowych, 18 tys. spółdzielni i trzech milionów jednoosobowych firm.

Nie tylko kary

Nieuczciwe firmy będą płacić nie tylko wysokie kary pieniężne (od 30 tys. zł do 30 mln zł). Grozić im będzie też rozwiązanie lub likwidacja. Na tym jednak nie koniec. Pojawią się też środki karne: od przepadku mienia, zakazu promocji, poprzez zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne czy podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Ministerstwo Sprawiedliwości chce, by zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju można było orzekać w razie stwierdzenia popełnienia czynu zabronionego w związku z tą działalnością w sytuacji, kiedy dalsze jej prowadzenie może powodować kolejne przestępstwa. Sąd będzie mógł też orzec stałe albo czasowe zamknięcie oddziału podmiotu zbiorowego, którego użyto do czynu zabronionego.

Na jaki czas? Od roku do pięciu lat.

– Taki przepis oznacza dla firmy śmierć. W wielu przypadkach po zamknięciu oddziału jej kondycja pozostanie nie do odratowania – uważa mecenas Jan Długolski.

W drastycznych przypadkach sąd zarządzi podanie wyroku do publicznej wiadomości, np. poprzez wywieszenie na tablicy w sądzie czy wydrukowanie w prasie. Co o tym przesądzi? Społeczne oddziaływanie orzeczenia. Jeśli taka kara nie okaże się adekwatna, w wyroku pojawi się nawiązka, całkiem spora, bo do 5 mln zł.

Sprawa będzie dużo prostsza niż dziś. Do wszczęcia postępowania wobec firmy wystarczy prokuratorskie ustalenie, że doszło w niej do popełnienia przestępstwa. Kwestia osobistej odpowiedzialności karnej konkretnej osoby będzie rozstrzygana przez sąd niezależnie od postępowania w sprawie nałożenia kary finansowej na firmę, ale w miarę możliwości w ramach jednego procesu. Dziś np. za śmierć pracownika w wyniku pożaru czy katastrofy ekologicznej nie ma szansy na skuteczne ukaranie firmy.

Czujne oko sygnalisty

Projekt odnosi się też do sygnalistów. – To osoby, które w interesie publicznym zgłaszają istotne nieprawidłowości w organizacji podmiotu zbiorowego, mogące prowadzić do popełnienia czynu zabronionego. Przewidziano dla nich ochronę.

– Kodeks pracy nie gwarantują takim osobom właściwej ochrony przed represjami, którym mogą one być poddawane w miejscu pracy – pisze Ministerstwo Sprawiedliwości. Osoba, która przyczyni się do wykrycia czynu zabronionego i ukarania firmy – sprawcy lub poinformuje organy ścigania o braku należytej staranności lub niedopełnieniu obowiązków, którą w zamian pracodawca zwolni z pracy, będzie mogła wystąpić do sądu o jej przywrócenie do pracy, odszkodowanie lub świadczenie pieniężne. Srodtytul: Inni sobie radzą

A jak firmy są karane na świecie?

Holandia była pierwszym krajem w Europie, który wprowadził odpowiedzialność karną osób prawnych. W przypadku popełnienia przestępstwa przez taką osobę prowadzi się postępowanie karne, w wyniku którego kary dosięgają osobę prawną: jej szefów lub nadzorujących działanie firmy.