Każda firma z założenia chce prowadzić swą działalność w sposób bezpieczny, ograniczając ryzyko prawne czy wizerunkowe. W dzisiejszej rzeczywistości zauważalne jest, iż ustawodawca i organy stosujące prawo coraz szerzej definiują pojęcie należytej staranności wymaganej od przedsiębiorców, przerzucając na nich ciężar realizacji pewnych obowiązków (np. ochrona danych osobowych). Stosowanie procedur antykorupcyjnych oraz ich weryfikacja przez organy państwowe do tej pory nie były określone przepisami prawa. Zmienić ma to procedowana obecnie ustawa o jawności życia publicznego.
Korupcja wedle powszechnej definicji ma miejsce wówczas, gdy ktoś chce osiągnąć dla siebie jakiś cel i obiecuje, proponuje lub wręcza korzyść majątkową, osobistą lub inną osobie, która piastuje funkcje publiczne lub gospodarcze po to, by cel ten uzyskać. W uzasadnieniu do powołanej ustawy czytamy, iż głównym jej celem jest wzmocnienie transparentności państwa. Tak jak w przypadku brytyjskiej, amerykańskiej, czy-od niedawna obowiązującej-francuskiej ustawy antykorupcyjnej, jej podstawowym założeniem jest nałożenie na firmy obowiązku zapobiegania ryzyku korupcji, w szczególności poprzez zapewnienie odpowiednich środków i procedur wewnętrznych.
Wewnętrzne procedury
Ustawa przewiduje dla przedsiębiorstw przynajmniej średnich oraz wszystkich jednostek sektora finansów publicznych m.in. obowiązek wprowadzenia wewnętrznych procedur antykorupcyjnych, oraz odpowiedzialność za niestosowanie tego obowiązku. Stosowanie wewnętrznych procedur antykorupcyjnych polegać ma na podjęciu środków organizacyjnych, kadrowych i technicznych, mających na celu przeciwdziałanie tworzeniu otoczenia sprzyjającego popełnianiu przestępstw korupcyjnych. Przestępstwami korupcyjnymi zaś są m.in. przekupstwo, zakłócenie przetargu publicznego, płatna protekcja bierna i czynna, korupcja gospodarcza, oszustwo w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nadużycie funkcji w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej czy korupcja sportowa. Jakie to mają być procedury?
Ustawa wskazuje, iż na wewnętrzne procedury antykorupcyjne zarówno dla przedsiębiorców, jak i jednostek finansów publicznych składają się w szczególności: kodeks antykorupcyjny, zapoznanie pracowników z zasadami odpowiedzialności karnej, procedury dotyczące przyjmowania prezentów i innych korzyści, zakazy podejmowania decyzji w oparciu o działania korupcyjne, procedury postępowania w sprawie zgłaszania nieprawidłowości. Dla przedsiębiorców dodatkowo: klauzule antykorupcyjne w umowach, zakaz tworzenia „funduszy korupcyjnych", procedury informowania organów firmy o propozycjach korupcyjnych. W przypadku jednostek finansów publicznych zaś, opracowanie listy stanowisk zagrożonych korupcją i opracowanie zagrożeń dla całej jednostki oraz procedury informowania kierownika jednostki o propozycjach korupcyjnych.
Odpowiednio opracowany program antykorupcyjny powinien zawierać ocenę ryzyka-mapę zidentyfikowanych ryzyk (np. w obszarach usług doradczych, sponsoringu, dotacji, konfliktu interesów, kontaktów z urzędnikami państwowymi) wraz z weryfikacją kontrahentów (należy przeprowadzić due diligence kontrahentów), odpowiednio wdrożone kodeksy postępowań i program szkoleń, powinien mieć określone mechanizmy kontroli i sankcji, w tym przejrzyste zasady odnoszące się do sygnalistów, systemu dyscyplinarnego, kontroli rachunkowości, kontroli wewnętrznych i systemów monitorowania. W aktach osobowych pracowników powinno znaleźć się oświadczenie o zapoznaniu się przez pracownika z procedurami antykorupcyjnymi obowiązującymi w przedsiębiorstwie. Tym rozwiązaniom powinny towarzyszyć przejrzyste reguły przeprowadzania postępowań wyjaśniających oraz jasna polityka wewnętrznych sankcji dyscyplinarnych.
