Objaśnienia prawne czyli ułatwienia dla firm w urzędach

Od 30 kwietnia 2018 r. zasady podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej na terytorium Polski, w tym prawa i obowiązki przedsiębiorców oraz zadania organów władzy publicznej w tym zakresie, będzie określać ustawa – Prawo przedsiębiorców, która zastąpi obowiązującą ustawę z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej >patrz ramka.

Zgodnie z nowymi przepisami organ będzie miał obowiązek prowadzić postępowanie w sposób budzący zaufanie przedsiębiorców do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.

Bez uzasadnionej przyczyny, nie będzie mógł odstępować od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym. Organ, w zakresie swojej właściwości, będzie musiał udzielać przedsiębiorcy informacji o warunkach podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności. Przez „organ", o którym mowa w Prawie przedsiębiorców, należy rozumieć właściwy w sprawach podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej organ administracji publicznej, inny organ władzy publicznej, z wyłączeniem sądów, a także organ samorządu zawodowego.

Podstawowe reguły

W rozdziale 3 Prawa przedsiębiorców ustalono podstawowe reguły, zgodnie z którymi trzeba będzie załatwiać sprawy z zakresu działalności gospodarczej. Jak zwrócono uwagę w uzasadnieniu tej ustawy, chodzi tu głównie, choć nie wyłącznie, o sprawy indywidualne rozstrzygane w drodze decyzji. Zakres zastosowania przepisów Prawa przedsiębiorców do postępowań prowadzonych przez organy władzy publicznej obejmie także postępowania, które nie stanowią spraw w rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego bądź w odniesieniu do których wyłączono stosowanie przepisów tego kodeksu (np. postępowania podatkowe). Przyjęto m.in., że:

- organy będą musiały działać w sprawach związanych z wykonywaniem działalności gospodarczej wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do ich załatwienia,

- w toku postępowania organy powinny współdziałać ze sobą w zakresie niezbędnym do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i prawnego sprawy,

- organ nie będzie mógł żądać ani uzależniać swojego rozstrzygnięcia od przedłożenia dokumentów w formie oryginału, poświadczonej kopii lub poświadczonego tłumaczenia, chyba że taki obowiązek wynika z przepisów prawa,

- organ, wyznaczając przedsiębiorcy termin na dokonanie określonej czynności, będzie musiał uwzględnić czas niezbędny do jej wykonania, ważny interes publiczny i słuszny interes tego przedsiębiorcy (zasada „rozsądnych terminów").

Przykład

Załóżmy, że przedsiębiorca skieruje do organu niekompletny wniosek. W Prawie przedsiębiorców utrzymano zasadę, że organ nie może odmówić przyjęcia takiego wniosku. Organ, przyjmując wniosek, powinien niezwłocznie potwierdzić jego przyjęcie. Zgodnie z nowymi przepisami, potwierdzenie przyjęcia będzie musiało zawierać: wskazanie daty wpływu i przewidywanego terminu rozpatrzenia wniosku oraz dane kontaktowe organu. Jeżeli wniosek będzie dotyczyć udzielenia koncesji bądź zezwolenia lub wpisu do rejestru działalności regulowanej, potwierdzenie będzie musiało zawierać także pouczenie o przysługujących przedsiębiorcy środkach prawnych, a w sytuacji gdy odrębne przepisy przewidują milczące załatwienie sprawy – stosowne pouczenie. W razie złożenia niekompletnego wniosku, termin jego rozpatrzenia będzie biec od dnia wpływu uzupełnionego wniosku. Organ nie będzie mógł żądać dokumentów lub danych, których konieczność przedstawienia, złożenia lub ujawnienia nie wynika z przepisu prawa ani danych, które są już w posiadaniu organu lub do których ma dostęp na podstawie odrębnych przepisów.

Objaśnieniami prawnymi będą wyjaśnienia przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie lub zakończenie działalności gospodarczej, dotyczące praktycznego stosowania tych przepisów.

Organy wydające objaśnienia

Objaśnienia będą wydawane przez właściwych ministrów oraz organy, które na podstawie odrębnych przepisów są upoważnione do opracowywania i przedkładania Radzie Ministrów projektów aktów prawnych, w zakresie ich właściwości, z urzędu lub na wniosek Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców. Objaśnienia będą uwzględniać w szczególności orzecznictwo sądów, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a ich celem będzie zapewnieniem jednolitego stosowania przepisów z zakresu działalności gospodarczej. Objaśnienia będą zamieszczane w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie właściwego urzędu, pod nazwą „objaśnienia prawne", z oznaczeniem daty ich zamieszczenia.

Przykład

Załóżmy, że przedsiębiorca zastosowuje się do objaśnienia prawnego. Nie będzie mieć takiego obowiązku, gdyż objaśnienia nie będą wiążące dla przedsiębiorcy. Jednak przedsiębiorcy, który zastosuje się do objaśnienia, nie będzie można obciążyć sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do objaśnienia ani daninami w wysokości wyższej niż wynikające z objaśnienia. Podmioty wydające objaśnienia będą mogły, z urzędu lub na wniosek Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, zmienić wydane objaśnienia, jeżeli stwierdzą ich nieprawidłowość. Zmiana wydanych objaśnień nie będzie jednak miała wpływu na sytuację przedsiębiorców, którzy wcześniej zastosowali się do objaśnień w brzmieniu przed ich zmianą.

Indywidualne interpretacje

W Prawie przedsiębiorców utrzymano instytucję interpretacji indywidualnych. Interpretacją będą wydawane przez właściwy organ lub właściwą państwową jednostkę organizacyjną – na wniosek przedsiębiorcy – wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej bądź składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Wniosek o wydanie interpretacji będzie mógł dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. We wniosku przedsiębiorca, oprócz tego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego, będzie musiał przedstawić własne stanowisko w sprawie. Wniosek o interpretację będzie musiał zawierać także: firmę przedsiębiorcy, NIP oraz adres do korespondencji, jeżeli będzie on inny niż adres siedziby albo adres zamieszkania przedsiębiorcy. Wniosek o wydanie interpretacji nadal będzie podlegać opłacie w wysokości 40 zł. Opłatę trzeba będzie wnieść w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku. W razie przestawienia w jednym wniosku odrębnych stanów faktycznych lub zdarzeń przyszłych, opłata zostanie pobrana od każdego takiego odrębnego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego.

Przykład

Załóżmy, że wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej nie będzie spełniać wymogów określonych w Prawie przedsiębiorców. W takim przypadku organ, do którego skierowano wniosek, wezwie przedsiębiorcę do usunięcia braków w terminie 7 dni, z pouczeniem, że nieusunięcie braków spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia. W sprawie pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia zostanie wydane postanowienie, na które będzie przysługiwać zażalenie.

Udzielenie interpretacji nastąpi w drodze decyzji, od której będzie służyć odwołanie. Interpretację trzeba będzie wydać bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wpływu do organu lub państwowej jednostki organizacyjnej kompletnego i opłaconego wniosku o wydanie interpretacji. W razie doręczenia interpretacji za pomocą środków komunikacji elektronicznej, interpretacja będzie uważana za wydaną z zachowaniem wymaganego 30-dniowego terminu, jeżeli zawiadomienie o możliwości odbioru pisma w formie dokumentu elektronicznego zostanie przesłane na adres elektroniczny przedsiębiorcy przed upływem tego terminu. Niewydanie interpretacji w terminie spowoduje przyjęcie, że w dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin do jej wydania, została wydana interpretacja stwierdzająca prawidłowość stanowiska przedsiębiorcy przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji.

Organ administracji publicznej lub państwowa jednostka organizacyjna będą musiały niezwłocznie zamieszczać w BIP, na swojej stronie podmiotowej, interpretacje, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę i inne podmioty wskazane w treści interpretacji. Interpretacja będzie mogła zostać zmieniona przez organ w drodze wznowienia postępowania w przedmiocie jej wydania. Nie będzie jednak można zmienić interpretacji, w wyniku której nastąpiły nieodwracalne skutki prawne. Zmiana bądź uchylenie interpretacji także będą objęte obowiązkiem publikacji w BIP. W art. 34 ust. 17 Prawa przedsiębiorców zastrzeżono, że zasady i tryb udzielania interpretacji przepisów prawa podatkowego reguluje ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, w związku z czym do takich interpretacji nie będą miały zastosowania przepisy Prawa przedsiębiorców.

Przykład

Załóżmy, że wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej złożony jeszcze przed wejściem w życie Prawa przedsiębiorców (30 kwietnia 2018 r.) będzie rozpatrywany już po wejściu w życie tej ustawy. Taką sytuację reguluje art. 196 ust. 2 i 4 przepisów wprowadzających Prawo przedsiębiorców. Do wniosków o wydanie interpretacji, złożonych zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w stosunku do których nie wydano interpretacji przed wejściem w życie Prawa przedsiębiorców, trzeba będzie stosować przepisy dotychczasowe. W tych sprawach będą jednak miały zastosowanie także m.in. wynikające z Prawa przedsiębiorców zasady: „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone", domniemania uczciwości przedsiębiorcy, rozstrzygania wątpliwości co do stanu faktycznego na korzyść przedsiębiorcy, przyjaznej interpretacji przepisów, prowadzenia postępowanie w sposób budzący zaufanie przedsiębiorcy, nieodstępowania od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym, udzielania przedsiębiorcy informacji, wnikliwości i szybkości postępowania oraz współdziałania organów.

Utrwalona praktyka interpretacyjna

W Prawie przedsiębiorców zapewniono także przedsiębiorcy ochronę w razie zastosowania się przez niego do utrwalonej praktyki interpretacyjnej. Zgodnie z art. 35 ust. 4 tej ustawy przez utrwaloną praktykę interpretacyjną należy rozumieć wyjaśnienia co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej bądź składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, dominujące w interpretacjach indywidualnych wydawanych – w takich samych stanach faktycznych oraz takim samym stanie prawnym – w trakcie danego okresu rozliczeniowego oraz w okresie 12 miesięcy przed rozpoczęciem okresu rozliczeniowego. W art. 35 ust. 5 Prawa przedsiębiorców przewidziano także, że utrwaloną praktykę mogą stanowić wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej bądź składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, zawarte w objaśnieniach prawnych.

Przedsiębiorca, który zechce skorzystać z instytucji utrwalonej praktyki interpretacyjnej, będzie musiał zatem sprawdzić treść wydawanych w takich samych stanach faktycznych oraz takim samym stanie prawnym - w trakcie danego okresu rozliczeniowego oraz w okresie 12 miesięcy przed rozpoczęciem okresu rozliczeniowego - interpretacji indywidualnych oraz objaśnień prawnych odnoszących się do takiego samego zagadnienia. Jeżeli przedsiębiorca zastosuje się do dominującej treści interpretacji lub do objaśnień prawnych, nie będzie można obciążyć go sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do utrwalonej praktyki ani daninami w wysokości wyższej niż wynikające z tej praktyki.

podstawa prawna: ustawa z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (DzU z 2018 r., poz. 646)

podstawa prawna: art. 1 ust. 1, art. 192, art. 196, art. 236 ustawy z 6 marca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej (DzU z 2018 r., poz. 650)

Zasady prawa przedsiębiorców

W przepisach ogólnych Prawa przedsiębiorców przyjęto m.in. następujące zasady:

- „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone" (przedsiębiorca będzie mógł podejmować wszelkie działania, z wyjątkiem tych, których zakazują przepisy prawa oraz może mieć obowiązek określonego zachowania tylko na podstawie przepisów),

- organ powinien kierować się zasadą zaufania do przedsiębiorcy, zakładając, że przedsiębiorca działa zgodnie z prawem, uczciwie i z poszanowaniem dobrych obyczajów,

- jeżeli przedmiotem postępowania będzie nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie uprawnienia, a w tym zakresie pozostaną niedające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego, trzeba będzie rozstrzygać je na korzyść przedsiębiorcy (nie dotyczy to jednak m.in. sytuacji, gdy w postępowaniu będą uczestniczyć podmioty o spornych interesach lub wynik postępowania będzie mieć bezpośredni wpływ na interesy osób trzecich bądź gdy odrębne przepisy wymagają od przedsiębiorcy wykazania określonych faktów),

- w sytuacji, gdy przedmiotem postępowania będzie nałożenie na przedsiębiorcę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie uprawnienia, a w sprawie pozostaną wątpliwości co do treści normy prawnej, to te wątpliwości powinny być rozstrzygane na korzyść przedsiębiorcy, chyba że sprzeciwiają się temu sporne interesy stron albo interesy osób trzecich, na które wynik postępowania będzie mieć bezpośredni wpływ.

Interpretacja indywidualna

Taka interpretacja nie będzie wiążąca dla przedsiębiorcy, ale przedsiębiorca, który się do niej zastosuje, nie będzie mógł zostać obciążony sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do interpretacji ani daninami w wysokości wyższej niż wynikające z uzyskanej interpretacji. Właściwy do wydania interpretacji organ lub państwowa jednostka organizacyjna - na wniosek przedsiębiorcy – przekaże mu, za pomocą środków komunikacji elektronicznej, informacje o: