Kierunek dla firm – w stronę obiegu całkowicie zamkniętego

Ocena całego cyklu życia produktu to hasło kluczowe dla formułowania nowego modelu gospodarki. Jaki on będzie i co oznacza dla przedsiębiorców?

Publikacja: 16.03.2018 05:10

Kierunek dla firm – w stronę obiegu całkowicie zamkniętego

Foto: 123RF

16 stycznia 2018 r. Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii udostępniło do konsultacji publicznych projekt Mapy drogowej transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Mapa w szczególności ma zidentyfikować działania na rzecz zwiększenia wydajności wykorzystania zasobów i ograniczenia powstawania odpadów. Obejmuje ona jednak o wiele szerszy zakres działań. Ma kompleksowo zaproponować narzędzia służące przejściu od gospodarki linearnej do gospodarki o obiegu zamkniętym. Ponadto ma być jednym z elementów realizacji celu głównego Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, czyli tworzenia warunków dla wzrostu dochodów mieszkańców Polski przy jednoczesnym wzroście spójności w wymiarze społecznym, ekonomicznym i terytorialnym. Planowane jest przyjęcie Mapy drogowej w postaci uchwały Rady Ministrów w 2018 r., a realizacja działań przewidzianych w dokumencie nastąpi najprawdopodobniej do 2025 r. jak przewiduje to Strategia na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.

Konsultacje publiczne zostały zamknięte 23 lutego 2018 r. Należy spodziewać się, że teraz prace legislacyjne nabiorą rozpędu i już niedługo możemy obudzić się w nowym systemie prawnym regulującym sprawy środowiskowe i zdrowotne. Skąd ten pośpiech i jakie będą konsekwencje dla przedsiębiorców?

Strategia dla tworzyw sztucznych

16 stycznia 2018 r. Komisja Europejska (Komisja) przyjęła i opublikowała długo oczekiwaną nową Strategię dla tworzyw sztucznych wraz z wieloma innymi dokumentami pod wspólnym tytułem: „Pakiet dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym na rok 2018". Ambicją Unii wyrażoną w tym dokumencie jest Europa jako lider globalnych rozwiązań w procesie transformacji sektora tworzyw sztucznych. Wprowadzona przez Komisję Strategia dla tworzyw sztucznych to pierwsza w historii ogólnoeuropejska strategia w tej dziedzinie. Jej celem jest „ochrona naszej planety, obrona obywateli UE i wzmocnienie pozycji przemysłu UE". Strategia stanowi też bardzo ważną część procesu przechodzenia na gospodarkę o bardziej zamkniętym obiegu w oparciu model zakładający, że surowce są ponownie używane lub poddane technologii recyklingu, a nie wyrzucane.

W przyjętej Strategii są projekty prowadzące do zwiększenia obciążeń regulacyjnych i w konsekwencji do stałego wzrostu kosztów operacyjnych przedsiębiorstw. Przykładem może być propozycja oznaczania opon samochodowych z uwagi na zawartość mikrodrobin z plastiku, powodujących zanieczyszczenia w trakcie zużycia. Inny przykład to pomysł wprowadzenia opłat z tytułu rozszerzonej odpowiedzialności producenta, które nakładają na przedsiębiorców obciążenia finansowe za wpływ wytwarzanych przez nich produktów na środowisko naturalne również po ich sprzedaży.

Instrumenty podatkowe lub quasi podatkowe jako „narzędzia motywujące" do zmiany modeli biznesowych producentów tworzyw sztucznych są też wskazywane w przedmiotowym ministerialnym projekcie Mapy drogowej transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Tu pojawia sie pytanie: czy ewentualne sięgnięcie po instrumentarium fiskalne nie stwarza ryzyka, że nastąpi – nieintencjonalne – wymuszenie zmian postaw konsumentów i w efekcie dojdzie do zastąpienia tworzyw sztucznych produktami o gorszym oddziaływaniu na środowisko w całym cyklu życia. Stać się tak może choćby ze względu na zastąpienie na przykład plastiku produktem charakteryzującym się wysokim zużyciem energii podczas produkcji i transportu, na przykład opakowaniem papierowym.

Cykl życia produktu

Ocena całego cyklu życia produktu to hasło kluczowe dla formułowaniu modelu gospodarki o obiegu zamkniętym. Analiza LCA (ang. life cycle assessment) uwzględnia nie tylko możliwość ponownego wykorzystania materiału, lecz także wpływ produktu z tworzyw sztucznych na środowisko w całym cyklu życia obejmującym wszystkie etapy, tj. od wydobycia surowca poprzez procesy związane z przetwarzaniem, produkcją, dystrybucją, eksploatacją, naprawą i konserwacją oraz utylizacją albo recyklingiem. Kwestie te są obecnie przedmiotem intensywnych prac w Brukseli, gdzie 18 grudnia 2017 roku przyjęto wstępne porozumienie między Radą, Parlamentem przy udziale Komisji w sprawie czterech arcyważnych projektów legislacyjnych w ramach pakietu dotyczącego Gospodarki Obiegu Zamkniętego - Circular Economy. Projekty te wyznaczają cele redukcji odpadów i ograniczenia niektórych sposobów ich utylizacji.

Pakiet przewiduje dyrektywy:

- w sprawie odpadów (ramowa);

- w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych;

- składowania odpadów;

- w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji, w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów oraz w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego).

Koncepcja ta jest zwykle przedstawiana jako alternatywa dla „gospodarki liniowej", która jest synonimem podejścia przy produkcji towarów i świadczeniu usług zawierającego się w triadzie: „bierz – wytwarzaj – zużywaj". Przeciwstawiana temu podejściu Gospodarka o Obiegu Zamkniętym ma być systemowa w swoim założeniu, rozgrywać się w zamkniętej pętli zapewniającej odtwarzalność, ma być wolna od odpadów, zbudowana na efektywności i działająca w oparciu o energię odnawialną. Zwolennicy Circular Economy przedstawiają ją jako ekscytujący i zupełnie nowy sposób przekształcania gospodarki w regenerujący się system ekonomiczny, który ma zdominować modele makro- i mikroekonomiczne funkcjonujące w sieci naszych ziemskich planetarnych ograniczeń.

Tworzywa sztuczne

Przemysł tworzyw sztucznych opowiada się za tym, by przy formułowaniu modelu gospodarki o obiegu zamkniętym w krajowym systemie prawnym stosować wspomnianą już metodologię LCA, czyli ocenę całego cyklu życia produktu. Tworzywa sztuczne, często postrzegane jako przykład tradycyjnego „linearnego" modelu, dzięki swej unikatowej funkcjonalności połączonej z niskimi kosztami dla konsumentów, stanowią główny i niezbędny materiał stosowany w nowoczesnej gospodarce, a nawet mogą również przyczynić się do zwiększenia efektywności korzystania z zasobów naturalnych. Na przykład opakowania z tworzyw sztucznych mogą zmniejszyć marnotrawienie żywności poprzez wydłużenie okresu przydatności do spożycia, a także zmniejszyć zużycie paliwa do transportu poprzez obniżenie wagi opakowania.

Dla ochrony interesu polskiej gospodarki konieczne jest aktywne uczestnictwo w prowadzonych w Brukseli pracach i skuteczne wpływanie na ich kierunek. Wymaga to wiedzy nie tylko rynkowej, ale i prawnej w wymiarze globalnym oraz doświadczenia w prowadzeniu dialogu z różnymi grupami. Bruksela to tygiel interesów. Jeszcze w 2013 roku istniało ok. 4 tysiące grup interesów. W 2017 roku liczba ta wzrosła do prawie 12 tysięcy. Skuteczne poruszanie się w tak dużej liczbie organizacji i środowisk wymaga wyspecjalizowanych zespołów doradczych, łączących wysokiej klasy specjalistyczną wiedzę z zakresu danego sektora gospodarki, prawa i polityki publicznej.

Na ostateczny kształt regulacji unijnych, które determinują zmiany w systemach prawnych państw członkowskich, wpływ mają nie tylko rządy i europejscy politycy. Przedsiębiorcy mogą i powinni również zabiegać o swoje interesy na każdym szczeblu legislacyjnym, zarówno w Komisjach, jak i w Radzie oraz parlamencie.

Zdaniem autora

Andrzej Szejna

radca prawny, wiceprzewodniczący Komisji Stanowienia Prawa Parlamentu Europejskiego VI kadencji, Senior Public Policy Advisor w Squire Patton Boggs

Przypomnijmy, że W Squire Patton Boggs organizowane sa we współpracy z Polską Izbą Przemysłu Chemicznego spotkania poświęcone europejskiej polityce publicznej. Uczestniczą w nich przedsiębiorcy zainteresowani przebiegiem prac legislacyjnych i ochroną własnych interesów na forum UE. W Polsce rośnie świadomość, jak silna jest konkurencja w Unii Europejskiej i jak ważne jest długofalowe, strategiczne planowanie oraz umiejętność przedstawiania argumentów i przekonywania do własnych racji. Celowo podjęliśmy współpracę z Polską Izbą Przemysłu Chemicznego, aby być bliżej branży i na bieżąco dostarczać informacje o tym, co dzieje się w unijnej i krajowej legislacji. Szczególną uwagę zwracamy na przyjętą 16 stycznia 2018 roku przez Komisję Strategię dla tworzyw sztucznych oraz udostępniony tego samego dnia przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii do konsultacji publicznych projekt Mapy drogowej transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Oba dokumenty zawierają wiele niewinnie brzmiących z pozoru sformułowań, które wkrótce staną się przedmiotem uregulowań brzemiennych w skutki dla branży. Wtedy już żadne działania podejmowane na wyższym, rządowym szczeblu nie będą skuteczne.

Konieczny udział w tworzeniu prawa UE

Obecnie w obszarze legislacji UE realizowanych jest wiele inicjatyw, które będą miały znaczenie dla polskich wytwórców i eksporterów. Poza wspomnianą Strategią dla tworzyw sztucznych, są to:

- pakiet legislacyjny dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym,

- nowe rozporządzenie w sprawie nawozów,

- opracowanie analiz i zaproponowanie rozwiązania na styku prawodawstwa dotyczącego chemikaliów, produktów i odpadów,

- substancje chemiczne & REACH REFIT/Raport ogólny,

- unijna strategia dla środowiska wolnego od toksyn.

16 stycznia 2018 r. Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii udostępniło do konsultacji publicznych projekt Mapy drogowej transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Mapa w szczególności ma zidentyfikować działania na rzecz zwiększenia wydajności wykorzystania zasobów i ograniczenia powstawania odpadów. Obejmuje ona jednak o wiele szerszy zakres działań. Ma kompleksowo zaproponować narzędzia służące przejściu od gospodarki linearnej do gospodarki o obiegu zamkniętym. Ponadto ma być jednym z elementów realizacji celu głównego Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, czyli tworzenia warunków dla wzrostu dochodów mieszkańców Polski przy jednoczesnym wzroście spójności w wymiarze społecznym, ekonomicznym i terytorialnym. Planowane jest przyjęcie Mapy drogowej w postaci uchwały Rady Ministrów w 2018 r., a realizacja działań przewidzianych w dokumencie nastąpi najprawdopodobniej do 2025 r. jak przewiduje to Strategia na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe