Kiedy możliwa jest kontrola krzyżowa podatnika

NSA orzekł, że weryfikacja zasadności zwrotu podatku w ramach czynności sprawdzających nie może obejmować żądania dokumentów od kontrahentów firmy. Po nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług organy mogą jednak próbować ominąć treść tej uchwały.

Publikacja: 20.02.2017 05:45

Kiedy możliwa jest kontrola krzyżowa podatnika

Foto: 123RF

Gdy kwota podatku naliczonego jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo do zwrotu różnicy na rachunek bankowy. Przy czym, jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego zweryfikowania, to naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć termin zwrotu różnicy do czasu zakończenia weryfikacji rozliczenia podatnika przeprowadzanego w ramach:

- czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego na podstawie przepisów ordynacji podatkowej lub

- postępowania kontrolnego na podstawie przepisów o kontroli skarbowej.

Stanowisko sądu

Do zakresu tej weryfikacji odniósł się Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 24 października 2016 r. (I FPS 3/16). Sąd uznał, że w przypadku przedłużenia terminu zwrotu różnicy podatku w związku z weryfikacją prowadzoną na podstawie art. 87 ust. 2 zdanie drugie ustawy o VAT w ramach czynności sprawdzających, o których mowa w dziale V ordynacji podatkowej, nie jest możliwe żądanie od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności.

Z uchwały tej wynika, że organy podatkowe nie są uprawnione do wykonywania tzw. kontroli krzyżowej w ramach czynności sprawdzających związanych z weryfikacją zasadności zwrotu różnicy podatku od towarów i usług. NSA słusznie wskazał, że żądanie przedstawienia dokumentów od kontrahentów podatnika jest możliwe wyłącznie w toku prowadzonego postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej.

Uprawnienie to wynika z art. 274c § 1 ordynacji podatkowej, który wprowadza instytucję tzw. kontroli krzyżowej. Zgodnie z tym przepisem organ podatkowy, w związku z postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą:

- przedstawienia określonych dokumentów w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności;

- a od niedawna również przekazania wyciągu z ksiąg podatkowych i dowodów księgowych zapisanego w postaci jednolitego pliku kontrolnego.

Uchwała ta wyjaśnia więc powstałe w ostatnich latach wątpliwości co do możliwości prowadzenia kontroli krzyżowej w toku czynności sprawdzających wykonywanych w ramach weryfikacji zasadności zwrotu różnicy podatku.

Zmiany od początku roku

Od 1 stycznia 2017 r. wprowadzono istotne zmiany w przepisach regulujących sposób weryfikacji rozliczeń podatnika ubiegającego się o zwrot różnicy podatku. Do ustawy o VAT dodany został art. 87 ust. 2b, zgodnie z którym weryfikacja zasadności zwrotu różnicy podatku może obejmować sprawdzenie rozliczenia podatnika, rozliczeń innych podmiotów biorących udział w obrocie towarami lub usługami, będącymi przedmiotem rozliczenia podatnika, oraz sprawdzenie zgodności tych rozliczeń z faktycznym przebiegiem transakcji.

Wraz z nowelizacją ustawy o VAT wprowadzono odpowiednie zmiany w ordynacji podatkowej. Został do niej dodany art. 274c § 1c, w myśl którego przepisy o kontroli krzyżowej stosuje się także do podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, uczestniczących w dostawie tego samego towaru lub świadczeniu tej samej usługi będących zarówno dostawcami, jak i nabywcami biorącymi udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie towaru lub świadczeniu usługi.

Przepisy te mają umożliwić organom podatkowym przeprowadzanie czynności sprawdzających nie tylko u bezpośrednich kontrahentów podatnika, lecz także u pozostałych podmiotów, które brały udział w obrocie danymi towarami lub usługami. Weryfikacja zasadności zwrotu różnicy podatku od 1 stycznia 2017 r. obejmuje więc wszystkie podmioty z łańcucha dostaw danego towaru bądź biorących udział w świadczeniu usług.

Te same kompetencje w dwóch ustawach

Analiza ww. przepisów prowadzi do wniosku, że dotyczą one zasadniczo tego samego, tj. rozszerzają krąg podmiotów, u których mogą być przeprowadzone określone czynności w ramach weryfikacji zasadności zwrotu podatku u podatnika. Dziwi przy tym ujęcie tego rodzaju kompetencji w obu ustawach. W art. 87 ust. 2 zd. 2 ustawy o VAT wyraźnie bowiem wskazano, że weryfikacja ta odbywa się według określonych procedur podatkowych przewidzianych w ordynacji podatkowej (tj. w ramach czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego). Organ przeprowadzający weryfikację może więc skorzystać ze środków przewidzianych w przepisach regulujących te procedury (w tym m.in. z kontroli krzyżowej). Zatem w ramach kontroli podatkowej oraz postępowania podatkowego organ podatkowy może przeprowadzić czynności sprawdzające u kontrahenta podatnika, a od 1 stycznia 2017 r. również u innych podmiotów, które brały udział w obrocie towarami lub usługami. Podstawą prawną uprawnień organu jest wówczas art. 274c § 1c ordynacji podatkowej i nie ma przy tym konieczności odwoływania się do art. 87 ust. 2b ustawy o VAT.

Wprowadzenie art. 87 ust. 2b do ustawy o VAT stwarza więc ryzyko, że przepis ten stanie się podstawą do nierespektowania tezy wynikającej z ww. uchwały NSA. Organy podatkowe mogą bowiem próbować twierdzić, że przepis ten dotyczy wszystkich procedur podatkowych wymienionych w art. 87 ust. 2 zd. 2 ustawy o VAT, a zatem że dotyczy również czynności sprawdzających. Przyjęcie tego rodzaju interpretacji stoi w oczywistej sprzeczności ze wskazaniami wynikającymi z uchwały NSA.

podstawa prawna: art. 87 ust. 2 i 2b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 710 ze zm.)

podstawa prawna: art. 274c § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 201)

masz pytanie, wyślij e-mail: tygodnikpodatki@rp.pl

Zdaniem autora

Efektem nowelizacji mogą być spory z fiskusem - Piotr Kępisty, konsultant podatkowy w ECDDP sp. z o.o.

W stanie prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2017 r. uchwała NSA, o której jest mowa w artykule, zachowuje swoją aktualność. Zgodnie bowiem z art. 87 ust. 2 zd. 2 ustawy o VAT weryfikacja zasadności zwrotu odbywa się m.in. w ramach czynności sprawdzających wykonywanych na podstawie przepisów ordynacji podatkowej. Czynności sprawdzające dotyczą trzech okoliczności, tj.: terminowości, formalnej poprawności dokumentów oraz ustalenia stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami. W zakres czynności sprawdzających nie wchodzą natomiast czynności wymienione w art. 274c § 1c ordynacji podatkowej (tj. kontrola krzyżowa). Nie ma więc możliwości, aby w toku czynności sprawdzających organ podatkowy przy weryfikacji zasadności zwrotu różnicy podatku przeprowadzał również kontrolę krzyżową. Takich środków przy czynnościach sprawdzających nie przewiduje bowiem ordynacja podatkowa.

Należy się więc zastanowić nad zasadnością wprowadzenia tej regulacji do ustawy o VAT, która w gruncie rzeczy powtarza uprawnienia wynikające z ordynacji podatkowej. Jedynym dostrzegalnym skutkiem jej wprowadzenia jest potencjalne ryzyko przyszłych sporów z organami podatkowymi co do zakresu ich kompetencji w toku weryfikacji zasadności zwrotu podatku.

Gdy kwota podatku naliczonego jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo do zwrotu różnicy na rachunek bankowy. Przy czym, jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego zweryfikowania, to naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć termin zwrotu różnicy do czasu zakończenia weryfikacji rozliczenia podatnika przeprowadzanego w ramach:

- czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego na podstawie przepisów ordynacji podatkowej lub

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawnicy
Awans prokuratora szykanowanego za Ziobry i Święczkowskiego
Prawo karne
Prokuratura przeszukała dom Zbigniewa Ziobry. "Okien nie wybijano"
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe