"Przełęcz ocalonych" Mela Gibsona. Wiara, męstwo i kicz

To historia Desmonda Dossa, który istniał naprawdę. Ta niezwykła opowieść oparta jest na faktach, a jej siłę wzmacniają w finale współczesne wypowiedzi dawnych żołnierzy, których on uratował.

Aktualizacja: 06.11.2016 21:05 Publikacja: 06.11.2016 17:24

Foto: Monolith films

Małgorzata Piwowar

Był pierwszym w historii conscientious objectorem, czyli człowiekiem odmawiającym aktywnej służby wojskowej ze względu na przekonania, który został odznaczony amerykańskim Medalem Honoru. Otrzymał to zaszczytne wyróżnienie z rąk prezydenta Harry'ego Trumana za „niezwykłą odwagę i niezachwianą wiarę w desperackiej sytuacji". Od tamtego czasu jedynie dwóch innych conscientious objectorów zostało odznaczonych Medalem Honoru.

W czasie II wojny światowej Desmond Doss, członek Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego zaciągnął się do służby w armii – zaznaczając na samym początku, że nie dotknie broni. Przemoc kłóciła się z jego moralnymi i religijnymi przekonaniami, a służyć pragnął, ratując innych jako sanitariusz. Przełożeni i koledzy z kompanii uważali go za tchórza, na którego w trudnych, frontowych sytuacjach nie będzie można liczyć. Bez skutku. U schyłku wojny, wiosną 1945 roku, Doss wyjechał jednak ze swoim oddziałem na Okinawę, by wziąć udział w zdobywaniu Skarpy Maeda, klifu znanego jako Hacksaw Ridge, który stanął na drodze amerykańskiej piechocie.

Ta bitwa to determinacja Japończyków za nic mających swoje życie i desperackie wysiłki Amerykanów rozrywanych stadnie w strzępy – nie tylko w przenośni, ale i dosłownie. I w tym wszystkim jest on, Desmond Doss (gra go prosto i przekonująco Andrew Garfield). Gdy padła komenda, by pod osłoną nocy zdziesiątkowany oddział wycofał się do bazy, został samotnie na pobojowisku, do rana wynosząc na chuderlawych plecach i przekazując w bezpieczne miejsce rannych, i to nie tylko Amerykanów, ale i Japończyków. Uratował w ten sposób 75 żołnierzy. Zapytany, jak dokonał tak niemożliwej rzeczy, powiedział, że po uratowaniu każdego kolejnego nieszczęśnika, prosił Boga, by pozwolił mu ocalić jeszcze jednego.

Mel Gibson potraktował tę historię poważnie, rozumiejąc, że jej siła tkwi w bohaterze i w niezłomności jego przekonań. Temu też podporządkował film. – Medal Honoru otrzymują przeważnie ludzie, którzy podejmują w mgnieniu oka decyzję, która prowadzi ich do bohaterskiego czynu – mówił Gibson. – W historii Desmonda ujęło mnie to, że on nie był bohaterem przez kilka sekund, lecz przez całą dobę, przez cały miesiąc.

W „Przełęczy ocalonych" najważniejsza jest wiara. Ta prawdziwa, która, mając wielkość ziarnka gorczycy, zdolna jest przenosić góry, zmieniać ludzi oraz myślenie o innych i o świecie. Dawać i budować, a nie – zabierać i niszczyć.

Desmond Doss przez wiele lat nie wyrażał zgody na nakręcenie filmu na podstawie swojego życia, bo nie pragnął sławy. Zmarł w 2006 roku, mając 87 lat. Dobrze, że jego historia trafiła w ręce takiego reżysera jak Mel Gibson. Dzięki jego „Przełęczy ocalonych" jesteśmy bogatsi o tak dziś potrzebną nadzieję, że i nam się jeszcze uda lepiej żyć.

Jacek Marczyński

Największą pretensję należy mieć do Mela Gibsona i jego scenarzystów, że spartaczyli robotę i pasjonujący życiorys zamienili w ciąg sztampowych sytuacji, jakie Hollywood serwuje od lat.

Początek filmu: dwóch chłopców wspina się na skalistą górę. Widać, że łączy ich bliska więź, ale jest też między zacięta rywalizacja. Ten drugi, intrygujący wątek nie znajduje jednak potem rozwinięcia, za to pojawiają się konwencjonalnie scharakteryzowani rodzice: ojciec alkoholik skrywający w sobie żal do świata za wydarzenia z przeszłości oraz opiekuńcza jak anioł matka. Gdy zresztą niebawem akcja przesunie się kilkanaście lat do przodu, jeden z braci zniknie na dobre z ekranu.

Twórcom „Przełęczy ocalonych" nie jest on bowiem potrzebny. Postanowili przecież pokazać losy tylko jednego niezwykłego człowieka, jakim był Desmond Doss. Jego wojenne przeżycia rzeczywiście prosiły się o sfilmowanie. Autorzy scenariusza (Andrew Knight i Robert Schenkkan) odrzucili jednak stylistykę paradokumentalną przemawiającą siłą faktów. Pewne wątki oraz osoby skomasowali lub wymyślili i powstała historia w konwencji plakatowego amerykańskiego kina patriotycznego. Resztę dołożył Mel Gibson, czyniąc z Desmonda Dossa bohatera wielkiego widowiska wojennego.

Wszystkie elementy tej układanki znamy aż za dobrze. Ojciec alkoholik otrzymał szansę, by udowodnić, że bije w nim szlachetne serce. Wątek miłosny ocieka lukrem, a dialogi Dossa i jego ukochanej składają się z samych banałów. A kiedy bohater trafi do wojska, musi przejść przez oczywiste piekło, jakie zgotują mu tępy sierżant, kapitan służbista oraz żołnierze z oddziału niemogący znieść, że jest wśród nich taki odmieniec.

Jak można się domyślić, wszyscy wrogowie Desmonda w finale przyjdą do niego, by wyznać, jak bardzo mylili się we wcześniejszych ocenach. Nim jednak do tego dojdzie, i oni, i widzowie muszą przejść przez piekło walk Amerykanów z Japończykami na Okinawie. Tę bitwę Mel Gibson utrwalił w stylistyce znanej z filmów przez niego wyreżyserowanych: kino wojenne łączy z horrorem, nie szczędząc widzom widoku obciętych kończyn, wnętrzności wypływających z rozciętych brzuchów czy szczurów żerujących na ludzkich trupach.

W długiej sekwencji pokazującej, jak Desmond samotnie z pola walki wyniósł 75 rannych żołnierzy, jest coś z klimatu „Foresta Gumpa". Zresztą aktor Andrew Garfield nazbyt często obdarza swego bohatera jednorodnym, naiwnym uśmiechem, co sprawia, że Doss stał się kolejnym wcieleniem znanego od czasów oświecenia życiowego prostaczka.

A przecież było w nim coś znacznie głębszego i przejmującego. Na szczęście odrobina heroizmu i niezłomności Desmonda Dossa przebiła się do widza przez realizacyjną sztampę. Tym niemniej „Przełęcz ocalonych" powinni obejrzeć wszyscy polscy twórcy marzący obecnie o realizacji wielkiego filmu historycznego. Może się przekonają, że świetny temat nie gwarantuje jeszcze, iż powstanie wybitne dzieło.

Zobacz zwiastun filmu "Przełęcz ocalonych":

Małgorzata Piwowar

Był pierwszym w historii conscientious objectorem, czyli człowiekiem odmawiającym aktywnej służby wojskowej ze względu na przekonania, który został odznaczony amerykańskim Medalem Honoru. Otrzymał to zaszczytne wyróżnienie z rąk prezydenta Harry'ego Trumana za „niezwykłą odwagę i niezachwianą wiarę w desperackiej sytuacji". Od tamtego czasu jedynie dwóch innych conscientious objectorów zostało odznaczonych Medalem Honoru.

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Film
„Biedne istoty” już na Disney+. Film z oscarową Emmą Stone błyskawicznie w internecie
Film
Dżentelmeni czyli mocny sojusz dżungli i zoo
Film
Konkurs Główny „Wytyczanie Drogi” Mastercard OFF CAMERA 2024 – znamy pierwsze filmy
Film
„Pamięć” Michela Franco. Ludzie, którzy chcą zapomnieć ból
Film
Na co do kina w weekend? Trzy filmy o skomplikowanych uczuciach