Szansa przedsiębiorców na usprawnienie postępowania administracyjnego

Konieczność długotrwałego oczekiwania na zakończenie postępowania nie ogranicza się tylko do spraw cywilnych. Dużą cierpliwością muszą wykazywać się też przedsiębiorcy oczekujący na załatwienie sprawy w postępowaniu administracyjnym, czy też rozstrzygnięcie w następującym po nim czasem postępowaniu sądowoadministracyjnym.

Publikacja: 12.05.2017 06:40

Szansa przedsiębiorców na usprawnienie postępowania administracyjnego

Foto: Adobe Stock

Nie są odosobnione przypadki, gdy kierując się potrzebą szybkiego załatwienia sprawy, przedsiębiorcy zmuszeni są rezygnować z dochodzenia swoich racji w ramach postępowania odwoławczego, czy też sądowoadministracyjnego pomimo dysponowania silnymi argumentami. W sprawach, których charakter na to pozwala lepszym rozwiązaniem może okazać się np. wypełnienie obowiązków bezzasadnie nałożonych na stronę w wydanej na jej rzecz decyzji niż kwestionowanie rozstrzygnięcia w tym zakresie w długotrwałym postępowaniu. Często takie rozwiązanie będzie szybsze i mniej kosztowne niż uruchomienie procedury odwoławczej i oczekiwanie na jej wynik. Minusem takiego rozwiązania jest jednak to, że organ administracji, który wydał wadliwą decyzję może tkwić w przekonaniu, że skoro adresat decyzji jej nie kwestionuje, to wszystko jest w najlepszym porządku. W konsekwencji organ może mieć większą skłonność do powielania w przyszłości tych samych błędów.

Z przedstawionych względów ze wszech miar pożądane są zmiany przepisów, które mogą przyczynić się do sprawniejszego załatwiania spraw administracyjnych lub sądowoadministracyjnych. Nadzieję na częściowe przynajmniej usprawnienie postępowań dają niektóre regulacje przewidziane w ustawie z 7 kwietnia 2017 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (wchodzi w życie 1 czerwca 2017 roku; dalej: ustawa). Nowe rozwiązania obejmują w szczególności:

1. Brak konieczności składania wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy przed wniesieniem skargi do sądu administracyjnego

Nie zawsze przepisy prawa przewidują możliwość odwołania się od decyzji danego organu do organu wyższego stopnia. W przypadku decyzji niektórych organów (np. ministra kierującego określonym działem administracji rządowej) nie służy odwołanie. Strona niezadowolona z wydanej przez taki podmiot decyzji może jedynie zwrócić się do niego z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jak wskazuje się w uzasadnieniu ustawy, organy rozpatrujące wnioski o ponowne rozpatrzenie sprawy w wielu przypadkach utrzymują w mocy wcześniej wydane przez siebie decyzje, co oznacza, że szansa na zmianę rozstrzygnięcia w takim ponownym postępowaniu jest nieznaczna. Zaproponowano zatem, że skorzystanie przez stronę z prawa do kontroli niekorzystnej dla niej decyzji przez właściwy wojewódzki sąd administracyjny nie będzie musiało zostać poprzedzone wyczerpaniem przysługującego stronie środka w postaci złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Rozwiązanie to z pewnością ucieszy przedsiębiorców, którzy nie mając wiary w pomyślne załatwienie sprawy przez złożenie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, będą mogli pominąć ten etap i wnieść skargę do sądu administracyjnego. Decyzję o rezygnacji z przysługującego stronie prawa do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy warto jednak podjąć po uprzednim ustaleniu wszystkich za i przeciw, w tym takich kwestii jak przewidywany czas ponownego rozpoznawania sprawy przez organ oraz szacunkowy termin rozpoznania sprawy przez sąd administracyjny. Należy bowiem pamiętać, że w niektórych przypadkach (w zależności od rodzaju sprawy oraz właściwości miejscowej sądu) oczekiwanie na rozpoznanie sprawy przez sąd administracyjny może być długotrwałe z uwagi na znaczną liczbę spraw wpływających do sądu. W związku z tym samoistną podstawą rezygnacji ze złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy nie powinna być okoliczność, że ze statystycznego punktu widzenia większe szanse są na niekorzystne niż na pomyślne zakończenie takiego postępowania. W szczególności w przypadku, gdy w postępowaniu zakończonym wydaniem niekorzystnej decyzji nie uzasadniono w sposób wyczerpujący stanowiska przedsiębiorcy, warto rozważyć podjęcie próby przekonania organu do swoich racji poprzez przedstawienie dodatkowych argumentów, a nie uciekanie się od razu do kierowania sprawy na drogę postępowania sądowoadministracyjnego. Podsumowując, niewątpliwie nowe rozwiązanie może okazać się w wielu przypadkach pomocne i pozwoli na szybsze uzyskanie wyroku sądowego, jednak należy korzystać z niego w sposób roztropny.

2. Zrzeczenie się prawa do odwołania

Ustawa wprowadza przepis, zgodnie z którym w trakcie biegu terminu do wniesienia odwołania można zrzec się prawa do wniesienia odwołania. Z chwilą doręczenia takiego oświadczenia organowi administracji przez wszystkie strony postępowania, wydana przez ten organ decyzja stanie się ostateczna i prawomocna. Skorzystanie z takiej możliwości pozwoli na szybsze wykonanie decyzji, gdyż nie będzie potrzeby oczekiwania na możliwe odwołanie. W zależności od rodzaju wydanej decyzji przedsiębiorcy będą mogli zatem szybciej np. rozpocząć budowę obiektu, czy też ubiegać się na jej podstawie o wydanie kolejnej decyzji administracyjnej, której uzyskanie wymagane jest w związku z realizacją jakiegoś przedsięwzięcia. Podobnie, w przypadku, gdy stronie nie przysługuje odwołanie lecz wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, będzie ona mogła również zrzec się tego prawa. Pamiętać jednak należy, że w przypadku złożenia oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do odwołania od decyzji nie będzie można później zaskarżyć takiej decyzji do sądu administracyjnego. Zasada ta dotyczy także sytuacji, kiedy przedsiębiorca zrzeknie się prawa do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Należy bowiem odróżnić złożenie wobec organu, który wydał decyzję oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy od opisanej powyżej możliwości nieskorzystania z prawa do złożenia takiego wniosku i skierowania sprawy od razu do sądu administracyjnego.

3. Zapowiedź rozstrzygnięcia

Ustawa przewiduje, że w postępowaniu wszczętym na żądanie strony organ administracji informując o możliwości wypowiedzenia się przez stronę co do zebranych dowodów i materiałów będzie miał obowiązek wskazania przesłanek zależnych od strony, które nie zostały jeszcze spełnione lub wykazane, co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony. Rozwiązanie to powinno wpłynąć na zmniejszenie liczby odwołań, a w konsekwencji i skarg do sądów administracyjnych, gdyż strona postępowania ostrzeżona o ryzyku wydania decyzji niezgodnej z jej wnioskiem i przyczynach tego stanu rzeczy będzie mogła jeszcze zareagować i przedstawić dodatkowe wyjaśnienia i dowody, ewentualnie spróbować wykazać bezpodstawność oczekiwań organu administracji w danym zakresie, co być może pozwoli na uzyskanie rozstrzygnięcia zgodnego z wnioskiem strony.

4. Współdziałanie organów

Załatwienie niektórych spraw administracyjnych wymaga współdziałania organów administracji tj. organu prowadzącego postępowanie główne z organem, od którego należy uzyskać stanowisko przed wydaniem decyzji. Nowy art. 106a Kodeksu postępowania administracyjnego umożliwia zwołanie posiedzenia, jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia zajęcia stanowiska, co w sposób oczywisty przekłada się na szybkość zakończenia postępowania głównego. Z inicjatywą zorganizowania posiedzenia może wystąpić zarówno organ załatwiający sprawę, strona postępowania, czy też organ, do którego zwrócono się o zajęcie stanowiska. Praktyka dopiero pokaże na ile chętnie organy lub strony będą korzystać z takiej możliwości i w jakim stopniu wpłynie to na przyspieszenie załatwiania spraw.

5. Pogłębianie zaufania do władzy publicznej

Zgodnie z nowym art. 8 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego organy administracji publicznej bez uzasadnionej przyczyny nie odstępują od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym. Wprowadzenie tego przepisu nie oznacza bynajmniej, że obecnie organy administracji nie mają obowiązku stosować się do tej reguły. Organy administracji mają taki obowiązek w ramach obowiązującej zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa. Potwierdza to orzecznictwo sądowe, w świetle którego za naruszające zasadę zaufania obywateli do organów państwa uznaje się zmienność poglądów prawnych wyrażonych w decyzjach organów administracji w odniesieniu do tego samego adresata, wydanych na tle takich samych stanów faktycznych, ze wskazaniem tej samej podstawy prawnej decyzji i bez bliższego uzasadnienia takiej zmiany.

Zasadę tę należy traktować szeroko tj. nie tylko jako obowiązek jednolitego orzekania przez dany organ ale także przez różne organy orzekające w sprawach o takim samym charakterze. Przedsiębiorcy niestety nierzadko doświadczają różnego traktowania (co istotne niczym nieuzasadnionego) w tożsamych sprawach w zależności tylko od tego, w jakim regionie kraju prowadzą działalność gospodarczą, co ewidentnie narusza wyrażoną w art. 8 Kodeksu postępowania administracyjnego zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa oraz konstytucyjną zasadę równości i państwa prawnego. Podsumowując, pomimo tego, że nowy art. 8 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego nie nakłada na organy administracji nowego obowiązku, to uwypuklenie i skonkretyzowanie tego obowiązku uznać należy za zasadne z uwagi na jego wagę oraz wpływ na bezpieczeństwo i pewność obrotu prawnego.

Marcin Oszczak, radca prawny w kancelarii CMS Polska

Rozstrzyganie wątpliwości na korzyść strony

Korzystna dla przedsiębiorców jest nowa regulacja, która w sposób wyraźny pozwala organom administracji w określonych sprawach przyjmować korzystniejszą dla strony interpretację przepisów, jeżeli ich wykładnia prowadzić może do różnych rezultatów. Reguła ta znajdzie zastosowanie w przypadku postępowań, których przedmiotem jest nałożenie na stronę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie stronie uprawnienia, a w sprawie pozostają wątpliwości co do treści normy prawnej. Zaznaczyć należy, że zasada ta w pewnych sytuacjach będzie doznawała ograniczeń, w tym w przypadku, gdy w sprawie występują sporne interesy stron albo interesy osób trzecich, na które wynik postępowania ma bezpośredni wpływ. Podobnie, również z pewnymi ograniczeniami, będą mogły być rozstrzygane na korzyść strony niedające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego. ?

Nie są odosobnione przypadki, gdy kierując się potrzebą szybkiego załatwienia sprawy, przedsiębiorcy zmuszeni są rezygnować z dochodzenia swoich racji w ramach postępowania odwoławczego, czy też sądowoadministracyjnego pomimo dysponowania silnymi argumentami. W sprawach, których charakter na to pozwala lepszym rozwiązaniem może okazać się np. wypełnienie obowiązków bezzasadnie nałożonych na stronę w wydanej na jej rzecz decyzji niż kwestionowanie rozstrzygnięcia w tym zakresie w długotrwałym postępowaniu. Często takie rozwiązanie będzie szybsze i mniej kosztowne niż uruchomienie procedury odwoławczej i oczekiwanie na jej wynik. Minusem takiego rozwiązania jest jednak to, że organ administracji, który wydał wadliwą decyzję może tkwić w przekonaniu, że skoro adresat decyzji jej nie kwestionuje, to wszystko jest w najlepszym porządku. W konsekwencji organ może mieć większą skłonność do powielania w przyszłości tych samych błędów.

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe