Rzecznik upomina się o uregulowanie zasad badań DNA

Potrzebne są przepisy regulujące zasady badań kodu genetycznego DNA w sprawach cywilnych, jak i spoza wymiaru sprawiedliwości. Dziś w tej dziedzinie panuje wolnoamerykanka - twierdzi Rzecznik Praw Obywatelskich w wystąpieniu do Ministra Zdrowia.

Publikacja: 06.07.2018 18:09

Rzecznik upomina się o uregulowanie zasad badań DNA

Foto: Adobe Stock

Do RPO od dawna wpływają skargi obywateli, którzy mają wątpliwości co do swego pokrewieństwa z dziećmi, będącymi w świetle prawa ich potomkami. Na rynku funkcjonują firmy zajmujące się testami DNA na zasadach komercyjnych. Nie istnieją regulacje prawne ani  kodeksy dobrych praktyk czy porozumienia dotyczące standardów, metodologii, odpowiedzialności laboratoriów oraz dopuszczalności testów DNA. Firmy informują wprawdzie, że testy wykonane na  próbkach samodzielnie pobieranych przez zainteresowanego nie mają wartości dowodowej w sądach, lecz zdesperowani rodzice i tak korzystają z ich usług. Potem próbują wykorzystać wyniki do nakłonienia prokuratora lub RPO do złożenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa bądź stwierdzenie bezskuteczności jego uznania.

Według rzecznika strukturę kodu genetycznego, pozwalającą jednoznacznie zidentyfikować osobę, należy uznać za tzw. dane wrażliwe podlegające szczególnej ochronie.

- Należy rozważyć wprowadzenia karalności pozaprawnego, tj. bez zezwolenia powołanych do tego osób lub organów, pobierania próbek kodu genetycznego oraz badania i obrotu nimi - postuluje RPO. Z docierających do niego sygnałów wynika, że do pobierania próbek materiału genetycznego dochodzi bardzo często bez wiedzy i zgody drugiego rodzica-przedstawiciela ustawowego i bez świadomości ani zgody dziecka.

- Te wrażliwe dane osobowe są następnie przetwarzane przez firmy komercyjne i placówki na zasadach prywatności – rozumianej jednak jedynie jako prywatność zamawiającego usługę - twierdzi rzecznik.

Od 2001 r. rzecznik wskazywał ministrom sprawiedliwości i zdrowia na konieczność uregulowania zasad przeprowadzania badań kodu genetycznego DNA w sprawach cywilnych (regulacja takich badań w postępowaniu karnym została uchwalona w 2004 r.). Jego zdaniem odpowienie przepisy prawne  pozwoliłyby na wzmocnienie ochrony  fundamentalnych praw człowieka: prawa do ochrony życia i zdrowia, prawa do samostanowienia oraz prawa do prywatności.

- Wpływ, jaki użycie wyników badań DNA w cywilnych postępowaniach sądowych wywiera na losy rodzin, prawa dziecka oraz stan cywilny jednostek, powoduje, że konieczne jest szybkie opracowanie standardów medycznych ich przeprowadzania, pozwalających na zagwarantowanie ich rzetelności i zgodności z prawdą materialną - twierdzi RPO.

Jeszcze w 2016 r. Minister Zdrowia powołał zespół do uregulowania wykonywania testów genetycznych i biobankowania. Od czterech miesięcy rzecznik czeka na odpowiedź resortu na pytanie o plany legislacyjne w kwestii badań DNA.  Niedawno Najwyższa Izba Kontroli doszła do podobnych co RPO wniosków, jeśli chodzi o stan regulacji badań genetycznych w Polsce. Dlatego Adam Bodnar  postanowił ponowić pytanie.  W piśmie do ministra Łukasza Szumowskiego przypomniał, że NIK sformułowała pod adresem Ministra Zdrowia wnioski o stworzenie systemu opieki genetycznej, określającego m.in. zasady wykonywania badań genetycznych i ochrony danych genetycznych.

Do RPO od dawna wpływają skargi obywateli, którzy mają wątpliwości co do swego pokrewieństwa z dziećmi, będącymi w świetle prawa ich potomkami. Na rynku funkcjonują firmy zajmujące się testami DNA na zasadach komercyjnych. Nie istnieją regulacje prawne ani  kodeksy dobrych praktyk czy porozumienia dotyczące standardów, metodologii, odpowiedzialności laboratoriów oraz dopuszczalności testów DNA. Firmy informują wprawdzie, że testy wykonane na  próbkach samodzielnie pobieranych przez zainteresowanego nie mają wartości dowodowej w sądach, lecz zdesperowani rodzice i tak korzystają z ich usług. Potem próbują wykorzystać wyniki do nakłonienia prokuratora lub RPO do złożenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa bądź stwierdzenie bezskuteczności jego uznania.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe