Nowe oblicze administracji – czy podatnicy mają się czego obawiać

1 marca 2017 r. rozpocznie działalność Krajowa Administracja Skarbowa, czyli nowy twór konsolidujący działanie trzech rozproszonych dotychczas struktur: administracji podatkowej, kontroli skarbowej i Służby Celnej.

Aktualizacja: 05.02.2017 09:48 Publikacja: 04.02.2017 15:00

Nowe oblicze administracji – czy podatnicy mają się czego obawiać

Foto: 123RF

Podstawą utworzenia i funkcjonowania Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) są przepisy dwóch ustaw z 16 listopada 2016 r., tj. ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej. Głównym celem wprowadzenia tych zmian jest ograniczenie skali oszustw podatkowych (w szczególności wyłudzeń VAT) oraz zwiększenie skuteczności wywiązywania się przez podatników z obowiązków podatkowych. Dodatkowo, KAS ma zapewnić obsługę i wsparcie dla podatnika i płatnika w prawidłowym wykonywaniu ich obowiązków podatkowych i celnych. Ustawa o KAS i skonsolidowanie administracji ma na celu „zapewnienie obsługi klienta na wysokim poziomie".

Wprowadzane zmiany będą dotyczyć nie tylko organizacji administracji skarbowej, ale i zasad prowadzenia postępowań, m.in. zostanie wprowadzony nowy rodzaj kontroli – tzw. kontrola celno-skarbowa, która zastąpi dotychczasową kontrolę podatkową. Wprowadzana nowelizacja ma rewolucyjny charakter i jest dość kompleksowa. W niniejszym artykule zostaną zaprezentowane wybrane zmiany.

Struktura organów

Obecnie struktura administracji podatkowej i celnej funkcjonuje w postaci trzech niezależnych pionów, a zasady jej działania regulują odrębne akty prawne. Konsekwencją wprowadzanych zmian będzie utrata mocy obowiązującej ustaw regulujących zasady działania administracji w jej dotychczasowym kształcie, tj. ustaw:

- o kontroli skarbowej,

- o urzędach i izbach skarbowych,

- o Służbie Celnej oraz

- ustawy o administracji podatkowej (jest to ustawa, która została uchwalona, ale nie zaczęła obowiązywać).

Natomiast w miejsce likwidowanych organów wchodzących dotychczas w skład administracji celnej, podatkowej i skarbowej, utworzone zostaną nowe organy działające w ramach Krajowej Administracji Skarbowej >patrz rysunek na >D2.

Należy pamiętać, że „likwidacja" danych organów nie będzie oznaczać, że np. urząd, w którym dotychczas się rozliczamy, przestanie istnieć. W większości przypadków pierwszą linią kontaktu w dalszym ciągu pozostanie właściwy podatnikowi urząd skarbowy. Największe zmiany będą w praktyce dotyczyć urzędów kontroli skarbowych i urzędów celnych - te bowiem, w dużym uproszczeniu, zostaną połączone i stworzą urzędy celno-skarbowe. Zmiany nastąpią na poziomie Dyrektorów Izb Skarbowych i Izb Celnych – gdzie stworzony zostanie jeden organ – Dyrektor Izby Administracji Skarbowej. Zmienią się także zasady określania właściwości danych organów.

Wydawanie interpretacji, nowy Szef i Dyrektor

W związku ze zmianami w strukturze organów, kompetencje w zakresie wydawania indywidualnych interpretacji podatkowych będą posiadać: Szef Krajowej Administracji Skarbowej (Szef KAS) oraz Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (Dyrektor KIS). Większość zadań związanych z wydawaniem interpretacji przejmie Dyrektor KIS, który będzie odpowiedzialny m.in. za wydawanie interpretacji indywidualnych, ich zmianę na etapie rozpatrywania wezwania do usunięcia naruszenia prawa, stwierdzenie wygaśnięcia interpretacji oraz uchylenie interpretacji. Dyrektor KIS będzie również wydawał postanowienia o stwierdzeniu bezprzedmiotowości wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej w związku z wydaniem interpretacji ogólnej dotyczącej takiego samego stanu faktycznego oraz będzie zmieniał lub uchylał te postanowienia.

Z kolei do obowiązków Szefa KAS będzie należeć zmiana interpretacji indywidualnych z urzędu, uchylanie interpretacji indywidualnych i umarzanie postępowania w sprawie jej wydania, jeżeli w dniu wydania istniały przesłanki do odmowy wszczęcia postępowania o wydanie interpretacji.

Wydawanie, zmiana oraz uchylanie ogólnych interpretacji prawa podatkowego pozostanie w gestii ministra właściwego ds. finansów.

Kontrola według zmienionych zasad

Procedura kontroli celno-skarbowej zastąpi obecnie obowiązujące kontrolę skarbową oraz postępowanie celne. Kontrola ta będzie dotyczyć m.in. prawa podatkowego, dewizowego, prowadzenia i urządzania gier hazardowych, prawa celnego oraz innych przepisów związanych z przywozem i wywozem towarów. Kontrolę będą przeprowadzać zarówno funkcjonariusze (Służba Celno-Skarbowa), jak i pracownicy KAS (poza działaniami, które będą przysługiwać wyłącznie funkcjonariuszom). Dodatkowo, kontrola celno-skarbowa będzie miała różny przebieg w zależności od tego, jakich przepisów będzie dotyczyła. Kontrola w zakresie prawa podatkowego lub dewizowego będzie miała inny przebieg, niż kontrola odnosząca się np. do prawa celnego.

Odejście od właściwości miejscowej

Rewolucyjną zmianą w zakresie przebiegu kontroli będzie odejście od zasady właściwości miejscowej Naczelników Urzędów Celno-Skarbowych (NUCS). Oznacza to, że kontrola celno-skarbowa na terytorium całego kraju będzie mogła być wszczęta przez dowolnego NUCS, bez względu na siedzibę kontrolowanego przedsiębiorcy. Celem takiego rozwiązania jest uniknięcie sytuacji, w których przeprowadzenie kontroli jest niemożliwe lub znacznie utrudnione z uwagi na zmianę siedziby, miejsca zamieszkania bądź miejsca prowadzenia działalności przez kontrolowanego.

Przez dowolnie długi czas

Do kontroli celno-skarbowej nie będą miały zastosowania przepisy o swobodzie działalności gospodarczej. Organ kontrolujący nie będzie więc musiał przestrzegać m.in. maksymalnego czasu kontroli u danego przedsiębiorcy w ciągu roku kalendarzowego.

Jednocześnie, przepisy o kontroli celno-skarbowej w sposób samodzielny regulują wiele kwestii proceduralnych i odsyłają do ordynacji podatkowej jedynie w niewielkim zakresie (w przeciwieństwie do obowiązującej dotychczas kontroli skarbowej).

Podwójna szansa na korektę

Kontrola celno-skarbowa w zakresie prawa podatkowego będzie dawała podatnikowi możliwość podwójnego skorygowania rozliczeń. Pierwszą korektę podatnik będzie mógł zrobić w terminie 14 dni od dnia doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej (obecnie korektę taką można zrobić jedynie przed wszczęciem kontroli). Możliwość wtórnego dokonania korekty będzie przysługiwała kontrolowanemu podatnikowi w terminie 14 dni od dnia doręczenia wyniku przeprowadzonej kontroli.

W stosunku do przedsiębiorcy, który zgadza się z ustaleniami kontrolujących i skoryguje deklarację i swoje rozliczenia w ciągu 14 dni od dnia uzyskania wyników kontroli, a organ KAS uwzględni korektę, kontrola celno-skarbowa zostanie zakończona. Kontrolowanemu zostanie doręczone zawiadomienie o uwzględnieniu korekty deklaracji. Jeżeli jednak przedsiębiorca nie złoży korekty deklaracji, bądź korektę taką złoży, ale organ kontrolujący jej nie uwzględni, to wtedy kontrola automatycznie przekształci się w postępowanie podatkowe. Przekształcenie nastąpi w drodze postanowienia, na które kontrolowanemu nie będzie przysługiwało zażalenie.

Odwołanie po nowemu

Kontrola celno-skarbowa będzie się kończyła wydaniem decyzji przez organ kontrolujący. Podatnikowi, który nie będzie podzielał stanowiska organu wyrażonego w decyzji, będzie przysługiwało odwołanie. Uwaga! Odwołanie od decyzji będzie rozpatrywał ten sam organ, który tę decyzję wydał. Sprawą w trybie odwoławczym będzie się więc zajmował ten sam organ, który rozpatrywał sprawę w pierwszej instancji.

Postępowania w toku

Konsolidacja postępowań w ramach KAS (np. likwidacja organów dotychczas prowadzących postępowania) spowoduje zmiany w zakresie przeprowadzania postępowań wszczynanych zarówno po 1 marca 2017 r., jak i tych wszczętych, ale niezakończonych przed tą datą. Zasady prowadzenia postępowań wszczętych przed 1 marca 2017 r. określają przepisy wprowadzające ustawę o KAS.

Zasada ogólna mówi, że postępowania wszczęte przed 1 marca 2017 r. będą prowadzone na dotychczasowych zasadach przez organ właściwy miejscowo.

Wyjątek od tej zasady to postępowania podatkowe, celne oraz o stwierdzenie nieważności, wygaśnięcia, uchylenia lub zmiany decyzji. Będą one prowadzone przez organy, które staną się właściwe po rozpoczęciu działalności przez KAS po 1 marca 2017 r. >patrz tabela.

Przykład

- Kontrola podatkowa rozpoczęta w 2016 r. i prowadzona przez Dyrektora Izby Skarbowej, która zakończy się po 1 marca 2017 r., zostanie przejęta przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej i będzie prowadzona na podstawie dotychczasowych przepisów.

- Postępowanie kontrolne prowadzone przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych i niezakończone przed 1 marca 2017 r., poprowadzi Szef Krajowej Administracji Skarbowej na podstawie dotychczasowych przepisów.

- Odwołanie od decyzji Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej będzie przysługiwało do Dyrektora Izby Administracji Skarbowej, jeżeli termin do wniesienia odwołania od tych decyzji nie upłynął przed 1 marca 2017 r.

- Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej w związku z przeprowadzonym postępowaniem kontrolnym, wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy będzie przysługiwał do Szefa KAS.

O czym przedsiębiorca powinien pamiętać

- Nowe organy kontroli będą mogły wszcząć kontrolę celno-skarbową z urzędu i rozpocząć ją bez wcześniejszego zawiadomienia. Kontrolujący będą mogli prowadzić kontrolę bez limitu czasowego, korzystając przy tym z pomieszczeń w siedzibie kontrolowanego przedsiębiorcy. Kontrolujący będą dysponować szerokim wachlarzem uprawnień.

- Zniknie zasada właściwości miejscowych organów kontrolujących. Kontrola celno-skarbowa na terytorium całego kraju będzie mogła być wszczęta przez dowolnego NUCS bez względu na siedzibę kontrolowanego przedsiębiorcy.

- W przypadku kontroli dotyczącej prawa podatkowego lub dewizowego, kontrolowany przedsiębiorca uzyska prawo do korekty deklaracji podatkowej w terminach: 14 dni od dnia doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej (obecnie korektę taką można zrobić jedynie przed wszczęciem kontroli) oraz 14 dni od dnia doręczenia wyniku kontroli w przypadku korekty w zakresie objętym kontrolą.

- Kontrolę celno-skarbową będą mogli przeprowadzić funkcjonariusze KAS dysponujący dodatkowymi uprawnieniami. Funkcjonariusze uzyskają prawo m.in. do przeszukiwania osób, przeprowadzania rewizji towarów, kontroli przesyłek pocztowych i wykonywania czynności w zakresie kontroli ruchu drogowego. Funkcjonariuszom będzie także przysługiwać prawo do stosowania broni i środków przymusu bezpośredniego.

- Organy KAS uzyskają prawo do rozpoznawania, wykrywania, zapobiegania i zwalczania określonych przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych oraz ścigania ich sprawców.

- Kompetencje w zakresie wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego, które dziś przysługują ministrowi finansów, będzie posiadać Szef KAS oraz dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Minister finansów będzie wydawał, zmieniał oraz uchylał jedynie interpretacje ogólne.

podstawa prawna: ustawa z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2016 r. poz. 1947)

podstawa prawna: ustawa z 16 listopada 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2016 r. poz. 1948)

Komentarze autorów

Bartosz Matusik, counsel, doradca podatkowy z DLA Piper

Ewelina Jaworska, aplikant adwokacki z DLA Piper

Zgodnie z założeniami, KAS ma być „narzędziem", które ułatwi funkcjonowanie uczciwemu przedsiębiorcy oraz pozwoli na bardziej efektywną i wnikliwą kontrolę nieuczciwego przedsiębiorcy. Ułatwieniem funkcjonowania dla przedsiębiorcy będzie skupienie rozproszonej administracji w jeden pion z jednolitą bazą danych, co może przyspieszyć uzyskiwanie przez przedsiębiorców potrzebnych im informacji na temat własnej działalności. Wśród innych korzyści płynących z reformy KAS można wskazać na prawo podatnika do korekty swoich rozliczeń dwukrotnie, co pozwoli na szybsze zakończenie postępowania kontrolnego (oczywiście jeżeli podatnik będzie podzielał zdanie organu kontrolującego i takiej korekty rozliczeń dokona, a organ korektę zaakceptuje).

Jednocześnie, zmiany związane z wprowadzeniem KAS ograniczają możliwości przedsiębiorcy do przedstawienia organom kontrolującym własnego stanowiska w sprawie, co przejawia się brakiem możliwości składania przez kontrolowanego zastrzeżeń do protokołu kontroli. Dodatkowo, wprowadzenie reguły, zgodnie z którą odwołanie od decyzji kontrolującego ma rozpatrywać ten sam organ, może okazać się etapem, który będzie jedynie przedłużał postępowanie (jak ma to miejsce obecnie w przypadku instytucji tzw. wezwania do usunięcia naruszenia prawa przy wydawaniu indywidualnych interpretacji podatkowych), lecz nie będzie dawał szans na rzetelną weryfikację rozstrzygnięcia. Trudno bowiem spodziewać się, że organ kontrolujący zmieni zdanie w zakresie wydanej przez siebie decyzji.

Podstawą utworzenia i funkcjonowania Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) są przepisy dwóch ustaw z 16 listopada 2016 r., tj. ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej. Głównym celem wprowadzenia tych zmian jest ograniczenie skali oszustw podatkowych (w szczególności wyłudzeń VAT) oraz zwiększenie skuteczności wywiązywania się przez podatników z obowiązków podatkowych. Dodatkowo, KAS ma zapewnić obsługę i wsparcie dla podatnika i płatnika w prawidłowym wykonywaniu ich obowiązków podatkowych i celnych. Ustawa o KAS i skonsolidowanie administracji ma na celu „zapewnienie obsługi klienta na wysokim poziomie".

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe